Нурминский И. И., Гладышева Н. К. Статистические закономерности формирования
знаний и умений учащихся. – Москва: Педагогика. 1991.
С. 26.
2
Кабардин О.Ф., Кабардина С.И., Орлов В.А. Методика факультативных занятий по физике.
– Москва: Просвещение. 1980. – С. 190.
3
Усова А. В. Формирование у школьников обобщенных умений и навыков при
осуществлении межпредметных связей // Межпредметные связи естественно-
математических дисциплин. – Москва: Просвещение. 1980. – С. 42.
4
Усова А. В., Бобров А. А. Формирование учебных умений и навыков учащихся на уроках
физики. – Москва: Просвещение. 1988.
С. 44, 62.
PEDAGOGIKA
2017, 6-son
63
bо‘ladi. Fizika о‘qitish jarayonida har uchala kо‘nikma parallel ravishda
shakllantirib boriladi. Bu kо‘nikmalardan birini e’tiborga olmaslik yoki yetarlicha
baholamaslik, qolganlarining shakllanishini sezilarli darajada susaytiradi.
Fizika ta’limi dasturlarida kо‘nikma va malakalarning turli kо‘rinishlari
keltirilgan, lekin ularni shakllantirishda о‘xshashlik, bir-biriga bog‘lanishlik va
izchillikni birdaniga kuzatish murakkab jarayondir, shu sababli fizikaga xos
muhim о‘quv kо‘nikmalarini tahlil qilish, turlarga ajratish, ularning mohiyati va
о‘zaro munosabatlarini aniqlash maqsadga muvofiq bо‘ladi. Fizikadan о‘quv
kо‘nikmalarini (xususiy, maxsus) shakllantirish jarayonini unumli qilish
maqsadida ularni masalalar yechish, eksperimental, tadqiqiy (konstruktorlik) deb
uch guruhga ajratib о‘rganiladi.
Eksperimental kо‘nikmalarni shakllantirish jarayonini samarali qilish
maqsadida ularning turlarga ajratilish asoslarini tanlash lozim. Bunday asos
sifatida umumdidaktik xarakterga ega bо‘lgan quyidagi jihatlarni olish mumkin:
harakatlarni
kо‘chirish
xarakteri,
kо‘nikmaning
tarkibi
va
tuzilishi,
kо‘nikmalarning mohiyati, kо‘nikmalarning amal qilish doirasi. Eksperimental
kо‘nikmalarni shakllantirish talabaning predmetli faoliyati bilan bog‘liq.
Predmetli faoliyat deganda esa, biz talabalarning natural obyektlar (asboblar,
fizik jismlar, narsalar tо‘plami va hokazo) bilan muomala qilishlarini tushunamiz.
Shuningdek, predmetli faoliyatga kо‘rgazmali (sxema, chizma, rasmlar va h.k.) va
ba’zi belgili (asboblarning shartli belgilanishlari, ularning maketlari) obyektlar
bilan ishlash ham kiradi.
M. N. Tushev fikriga kо‘ra, eksperimental kо‘nikma deb, predmetli
faoliyatda shakllanadigan va predmet mazmuni bilan birlikda bо‘ladigan
kо‘nikmaga aytiladi. Kо‘nikma, insonning faoliyat bajarish qobiliyatini tavsiflaydi.
Har qanday faoliyat esa amaliy extiyojdan kelib chiqadi. Shu sababli turli
kо‘nikmalarni, shuningdek, intellektual kо‘nikmani ham, amaliy kо‘nikma deb
atash mumkin
1
. Predmetli faoliyat intellektual kо‘nikmalarga asoslanadi.
Intellektual kо‘nikmalar deb, turli xil masalalarni hal qilishda aqliy amallarni
(shakllangan) samarali bajarish qobiliyatiga aytiladi. Bunda mantiqiy amallarni
1
Тушев М. Н. Экспериментальные физические умения, их характеристика и генезис //
Методика использования физического эксперимента в учебном процессе. – Свердловск,
1985.
С. 37-40.
|
