|
Pedagogika 017, 6-son Bosh muharrirBog'liq 4979 197 2017. 6-sonPEDAGOGIKA
2017, 6-son
66
Sodda va murakkab kо‘nikmalar orasida tarkibiy farqlar ham mavjud.
Murakkab kо‘nikmaning tuzilmasi, harakatlar tarkibi va ularni bajarish ketma-
ketligini anglash, faoliyat bajarilayotgan sharoitlarni tahlil qilish, vositalarni
tanlash, rejalashtirish, faoliyat natijalarini tahlil qilish kabi komponentlar bilan
tо‘ldiriladi. Murakkab kо‘nikmada nazariy bilimlarning salmog‘i ortadi. Tor
kо‘nikmalarning
yig‘indisidan
iborat
bо‘lgan
sodda
kо‘nikmalar
umumlashtirishning birinchi darajasini tashkil qiladi.
Keng kо‘nikmalar tor, sodda va murakkab kо‘nikmalarning birlashmasi va
umumlashmasidan iborat. Shuningdek, yuqori darajali umumlashtirish ham
mavjud, masalan, tajribani qо‘yish kо‘nikmalari. Bunda asboblardan foydalanish,
kuzatish va о‘lchash kabi amallarni olib borish ham murakkab kо‘nikmalarga
kiradi. Eksperimental kо‘nikmalar murakkab о‘zaro aloqalarda shakllanadi va
yaxlit faoliyatni ta’minlagan holda biri-birini tо‘ldiradi. Yetakchi kо‘nikmalar asos
soluvchi bо‘lib, uyg‘un birlikda boshqalarini shakllantirishda xizmat qiladi.
Ta’limda, о‘quv materialining mazmuniga bog‘liq bо‘lmagan hamda u bilan
cheklangan kо‘nikmalar mavjud. Ular, mos ravishda, umumiy va mavzular
bо‘yicha kо‘nikmalar deb ataladi. Adabiyotlarda umumiy kо‘nikmalar
umumlashgan kо‘nikmalar nomi bilan yuritiladi. «Umumlashgan kо‘nikma deb,
keng sohadagi masalalarni hal qilishda, chunonchi, nafaqat bitta predmet
doirasida, balki boshqa о‘quv fanlarida, hamda amaliy faoliyatda foydalanish
mumkin bо‘lgan kо‘nikmalarga aytiladi»
1
.
Umumiy eksperimental kо‘nikmalar fizikaning barcha mavzularini
о‘rganishda shakllanadi va qо‘llaniladi. Ular istalgan mazmundagi о‘quv
materialida asosiy (universal) kо‘nikma bо‘lib hisoblanadi. Umumiy
eksperimental kо‘nikmalar keng kо‘nikmalarni о‘z ichiga oladi hamda sodda va
murakkab kо‘nikmalar kabi shakllanadi. Fizika kursidagi mavzular bо‘yicha
kо‘nikmalar, mohiyati jihatidan muhim guruhni tashkil qiladi, ularni
shakllantirishda bir qancha umumiy kо‘nikmalar qatnashadi. Ular mavzular
bо‘yicha kо‘nikmalar uchun asos hisoblanadi.
Eksperimental
kо‘nikmalardan
laboratoriya
mashg‘ulotlarida,
uy
eksperimentlarini bajarishda va kundalik turmushda foydalaniladi. Masalan,
|
| |
