14.3. Maktabga tayyorgarlikka ta’sir etuvchi

14.3. Maktabga tayyorgarlikka ta’sir etuvchi
asosiy omillar
Maktabga umumiy va maxsus tayyorgarlik ko‘rishga jiddiy ta­
lablar qo‘yilgan, shuning uchun bolani maktabga doimiy ravishda 
tayyorlash kerak. Tayyorgarlik o‘z-o‘zidan, avtomatik tarzda paydo 
bo‘ladi. Faqat maqsadga yo‘naltirilgan va uzoq muddatga m o‘l- 
jallangan tarbiya jarayoni bolani maktabga yaxshi tayyorlanishiga 
olib keladi.
Bolani qachon va qancha tayyorlash kerakligi haqida kattalar 
orasida turli fikrlar mavjud. Ko‘pchilik ota-ona va tarbiyachilar 3 
yoshdan boshlab, 1-sinfga bir yil qolgungacha tayyorlashni ku- 
chaytirish kerak, deb hisoblashadi. Ammo boshqalar faqat mak- 
tabdan oldingi bir yil davomida tayyorgarlik qilish kerak, deb 
aytishadi. Ba’zi ota-onalar bola bog‘chaga borishi bilan maktabga 
tayyorgarlik boshlanadi, deb o‘ylashadi.
Maktab hayotiga bolani kim tayyorlashi kerak? Bog‘cha tar- 
biyachilari bolani maktabga tayyorlash butun bog‘cha davrida 
amalga oshishi kerakligini tushunishadi va dastur talablariga bi- 
noan uni amalga oshirishadi. Lekin aynan maktabga borishdan 
aw al ular tayyorgarlikka alohida diqqat-e’tiborini qaratishadi: 
talaffuzdagi kam chiliklarni b artaraf etishadi, bilim lam i bir 
sistemaga solishadi, qo‘llarning mayda harakatini rivojlantirishadi 
va hokazo.
Lekin, oila — bola tug‘ilishidan keyin yashaydigan birinchi 
ijtimoiy muhit. Oilada bola o‘zining birinchi ijtimoiy tajriba va 
malakalarini orttiradi, ota-ona va kattalar namunalari orqali 
tarbiyalanadi, oilaviy rishtalarni tushunib yetadi va qadrlaydi. 
Shuning uchun bolani maktabga tayyorlashda oila hal qiluvchi, 
muhim ahamiyatga ega. Ota-onalarning ko‘pchiligi bolani m ak­
tabga tayyorlashda bog‘cha bilan oilaning hamkorligi zarur, deb 
hisoblashadi. Ba’zi ota-onalar esa bolani maktabga tayyorlashda 
javobgarlikni bog‘chaga yuklashadi, ba’zilari esa butun javob- 
garlikni o ‘z bo‘yniga olishadi.
Y.A. Kamenskiy o‘zining «Onalar maktabi» kitobining mak­
tabga tayyorlash bobida yozishicha, barcha insonlar bajaradigan 
ishlar, m a’lum bir tayyorgarlikni talab qiladi. Ota-onalar shuni 
o ‘ylab, o ‘z bolalarini maktabga tayyorlashadi. Maktabga har 
tomonlama tayyorgarlikdan tashqari, Y.A. Kamenskiy ota-onalar 
uchun quyidagi vazifalarni ko‘rsatadi:
133

1. Bolalarda maktabga borganda, o‘z tengdoshlari bilan o ‘qi- 
gan va o ‘ynaganda xursandchilik hissini tug‘dirish.
2. Bolalarga maktabdagi ta ’limning mohiyatini tushuntirish, 
ularni maktabdagi faoliyat turlari bilan tanishtirish.
3. Bolalarda bo‘lajak o‘qituvchilarga nisbatan hurmat va ishonchni 
shakllantirish.
H ozirda o ta-o n alar bolalarni m aktabga qanday tayyor- 
lashmoqda? Ota-onalarning ko‘pchiligi maktabda yaxshi o ‘qish- 
ning shartlaridan biri — shaxsning umumiy rivojlanishi, deb 
hisoblashadi. Ammo bolaning aqliy rivojlanishi eng asosiysi deb 
bilishadi, shuning uchun mashg‘ulotlarda bilim, nutq, tafakkur 
va xotirani rviojlantirishga harakat qiladilar. Keyingi o ‘ringa bo­
laning o‘qish va yozish malakalarini rivojlantirishni qo‘yishadi, 
yodlatishadi, suhbatlashishadi, birgalikda mantiqiy o‘yinlar o ‘y- 
nashadi. Gohida mehnat, sport, ashula yoki raqs bilan shug'ul- 
lantirishadi.
Xulosa qilib aytganda, bolani maktabga tayyorlashda mak­
tabgacha ta ’lim muassasalari tarbiyachilari bilan ota-onalarning 
hamkorlikda ish yuritishi ijobiy natija beradi.

Download 3,92 Mb.