|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSNBog'liq 98-71-PB“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-26, Issue-2, January - 2023
11
Psixologik-pedagogik tadqiqotlar tahlili va ilg’or o’qituvchilarning ish tajribalarini
o’rganish boshlang’ich sinflarda ona tili darslarida ijodiy topshiriqlar quyidagi o’ziga
xos xususiyatlarni belgilashga imkon beradi: - boshlang’ich sinflarda yuzaga kelgan
o’quv muammolari o’zida qandaydir hayotiy vaziyatni namoyon yetmog’i lozim. Dars
jarayonida o’quvchilar ye’tiborini jalb yetish uchun ijodiy topshiriqlarni berish lozim.
- Ona tilining o’quv predmeti sifatidagi ta’lim-tarbiyaviy ahamiyati, hayot bilan
aloqasiga ko’ra boshqa fanlardan keskin farqlanishidir. - Faqat boshlang’ich
sinflarning ona tili darslari uchun xarakterili metodik usullarda ish ko’rishda. -
O’quvchilarga o’quv materialining hissiy ta’sir yetishida. - Faqat ona tili darslarida
ijodiy topshiriqlardan foydalanish jarayonida. - Boshlang’ich sinflar ona tili ta’limida
ijodiy topshiriqlardan foydalanish, balki unga tayyorgarlik haqida ham gap boradi,
chunki o’quvchilar bunday topshiriqni qabul qilishga oldindan psixologik, mantiqiy
tayyorgarlik ko’rgan bo’lishlari kerak; - Boshlang’ich sinflardagi ijodiy topshiriqlar
o’quvchilarning doimiy ravishda mashg’ul bo’lishi bilan bog’liq. Mashg’ul bo’lish
ijodiy topshiriqlarni bajarish holatiga olib keladi. Boshlang’ich sinflarda ona tili
darslarida olib borgan mashg’ulotlarimiz natijasida ijodiy topshiriqlarni yaratishning
quyidagi metodik usullarini ishlab chiqdik; 1.O’quvchilarni bayon qilinayotgan
mavzudagi umumiylik va xususiylikni aniqlash maqsadida berilgan mashqlarni tahlil
qilish va qiyoslash. Masalan, 3-sinfda “O’zak va o’zakdosh so’zlar” mavzusini
o’tayotganda gul, gulla, gulzor, guldon so’laridan gap tuzish bo’yicha o’quvchilarga
topshiriq beriladi. O’quvchilar ushbu so’zlarning ma’no xususiyatlaridan kelib chiqib
topshiriqni bajarishga kirishadi. 2. Tanish topshiriqni hal yetishda o’quvchilar oldiga
yangicha yondashuvni talab yetadigan amaliy topshiriqlarni qo’yish. Masalan, 1-sinf
o’quvchilari hali unli va undosh tovushlar bilan tanishmay turib, so’z necha bo’g’indan
iboratligini faqat talaffuz orqali topish topshirig’i beriladi. Unli va undosh tovushlar
bilan tanishgach yesa, unli tovushlar bo’g’in hosil qilishini bilib oladilar va shunga
qarab so’zlarning nechta bo’g’indan iborat yekanligini aniqlaydilar. 3.
O’quvchilarning amaliy topshiriqlarni mustaqil bajarishda yuzaga keluvchi hayotiy
vaziyatlardan foydalanish, ularni bajarish va tahlil qilish. Masalan, 1-sinfda bo’g’in
ko’chirish qoidalari bilan tanishtirishda, bo’g’in ko’chirishning zarurligi misol tarzida
keltiriladi. Ya’ni sarkarda so’zining keyingi ikki bo’g’ini qatorga sig’may qoldi. Nima
qilish kerak? Tarzida savol bilan murojaat qilinadi. 4. Ortiqcha ma’lumot berilgan va
ma’lumotlar yetarli bo’lmagan mashqlar bajarish yuzasidan ham topshiriqlar berish.
Ortiqcha ma’lumotni yoki yetishmayotgan ma’lumotni topshiriqni bajarish uchun
o’quvchilar yangi ma’lumotlarni bilishlari lozim bo’ladi. Masalan, 3-sinf ona tili
darslarida o’quvchilar gapning bosh bo’laklari bilan tanishadilar. Gapda yega va
kesimdan tashqari yana ham to’liq bo’lishi uchun boshqa so’zlar ham yeshtirok yetadi.
Bu so’larni topish topshirig’i beriladi. O’quvchilar bu topshiriqlarni bajarishlari uchun
ikkinchi darajali bo’laklar bilan ham tanish bo’lishlari kerak. 5. Dars maqsadini amalga
|
| |
