|
PIChOQNING TUZILIShI VA UNING BEZAGI
|
| bet | 6/22 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 4,98 Mb. | | #233859 |
Bog'liq PICHOQCHILIK SAN\'ATI. PIChOQNING TUZILIShI VA UNING BEZAGI Pichoq uchta qismdan tig’, dasta va qindan iborat. Tig’ — pichoq tig’i, pichoqning gulbanddan yuqorigi, ya’ni kesadigan qismi. Qadimdan tig’ni o’tkirlash va silliqlashga katta e’tibor berilgan. U bigiz, qalam, naqsh, naycha qalam kabi o’yg’ich qalamlar bilan bezatiladi. To’g’ri tig’li pichoq, tig’i tol bargini eslatuvchi, o’tkir tig’li birmuncha tepaga qayrilgan o’tkir tig’li, tig’ida chuqurchasi yoki tishlari bo’lgan pichoqlar bo’ladi. Pichoq dastasi — dasta x,ar xil bo’lib, o’ziga yarasha usullarda yasaladi. Ular suqma dasta, yorma dasta hamda naqshinkor dastalar bo’ladi. Suqma dasta — pichoqchiliqda suqma sop deb ham yuritiladi. Yog’och, shox, suyak, metall va boshqalarni ichini teshib, dumga suqib, mahkam qilinadi. Yorma dasta — pichoqchilikda, metall sopining ikki yuziga yorma yog’och, suyak, shox va boshqalarni bo’laklari o’rnatilgan pichoq. Pichoq dastalari hayvon shoxi, suyagi, tishi, metall, yog’och hamda plastmassa va boshqa materiallardan ishlanadi. 1.2 Pichoq turlari, tuzilishi va uning bezagi Pichoq temir yoki po’latdan ishlanadi. Bronza davrida pichoqlarni misdan va bronzadan yasashgan. Keyinchalik temir kashf etilgandan keyin temir pichoqlar yasalgan. Pichoq qinini tayyorlash uchun teri, gazlama, metall, yog’och va boshqalar ishlatiladi. Uni bezash uchun esa kashta, quroq, chekanka va boshqa materiallar ishlatiladi. Pichoq bandi yog’ochdan, mol shoxi, fil suyagi yoki tishidan yasaladi. Pichoqchilikda pichoq tig’ini tayyorlashda zok ishlatiladi. PIChOQChILIKDA IShLATILADIGAN ASBOBLAR Temirchi kabi pichoqchi usta ham do’konda o’choq, dam, sandon, bozg’on, egov, bolg’a va boshqa juda ko’p asboblar bilan ishlaydi. Shulardan ba’zi birlarini ko’rib chiqamiz. Pichoqchilik, pichoqsozlik -pichoq, ustara, xanjar va boshqa kesgir asboblar yasash kasbi; hunarmandlikning qad. turlaridan biri. Ilk paleolit davridan maʼlum. Dastlabki kesgir qurol toshdan yasalgan. Jez davrida mis va jezdan P.lar yasash boshlangan. Temirning kashf etilishi P. sanʼati taraqqiyotida katta burilish boʻldi. Sharq mamlakatlarida, xususan, Oʻrta Osiyoda P. juda qadimdan rivojlangan. Keyinchalik Yevropa mamlakatlarida rasm boʻlgan. Temir pichoqlar haqidagi maʼlumotlar qad. yunon epik shoirlari Gomer va Gesiod asarlarida uchraydi. 14-asrda Germaniya, Angliya, Avstriya, Fransiyada P.ni kasb sifatida taqiqlab, pichoqni oshxonalarda ishlatishgan. Oʻzbekiston hududida (Afrosiyob, Bolaliktepa, Varaxsha va boshqalarda) olib borilgan arx. qazishmalar natijasida miloddan avvalgi 2-ming yillikka oid pichoq namunasi topilgan. Devorlarga chizilgan rasmlardan pichoqdan xoʻjalik va ovchilikdan tashqari harbiy maqsadlarda ham foydalanilganligini bilish mumkin. 6—12-asrlarda pichoq yasash rivojlanib, uni bezash texnologiyalari oʻzgargan. 15—17-asrlarda yonga osib yuriladigan pichoq turlari paydo boʻldi. Buni Navoiy, bobur asarlarida ishlangan miniatyuralardan koʻrish mumkin.
|
| |
