erga ulagichlar o‘rnatilishi (erga ulagich pichoqlarini ulash, ko‘chma erga
ulagichlarni o‘rnatish);
zarur bo‘lganda ish joylarini yoki kuchlanish ostida qolgan boshqa tok
o‘tkazuvchi qismlarni to‘sish va to‘siqlarga xavfsizlik plakatlari osilishi. Mahalliy
sharoitlarga qarab o‘chirilgan tok o‘tkazuvchi qismlar erga ulanishdan oldin yoki
keyin to‘siqlar bilan ajratiladi.
Tok o‘tkazuvchi qismlarda ishlashda kuchlanishni olish talab qilinsa,
quyidagilar o‘chirilishi shart:
ish bajarilishi kerak bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlar;
odamlar, yuk ko‘tarish mashinalari va mexanizmlarni ushbu Qoidalarga
2-
ilovada
qayd etilganidan kam masofaga yaqinlashishi mumkin bo‘lgan,
to‘silmagan tok o‘tkazuvchi qismlar.
O‘chirilgan HLda ishlashda ushbu HLning ayrim elementlari kuchlanish
ostida bo‘lgan boshqa HLning tok o‘tkazuvchi
qismlariga ushbu Qoidalarga
2-
ilovaning
1-jadvali uchinchi ustunida qayd etilganidan kam masofagacha
yaqinlashish imkoniyati bo‘lsa, bu liniya ham o‘chirilishi shart. Ta’mirlanayotgan
HL bilan birga osilgan AHL ham o‘chirilishi shart.
1000 V dan yuqori kuchlanishli elektr qurilmalarida, kommutatsion
apparatlardan ish joyiga kuchlanish berilishi mumkin bo‘lgan har tomondan
ko‘rinadigan uzilishlar hosil qilinishi shart. Ko‘rinadigan uzilishlar shinalar va
simlarni ajratish yoki olish, ajratgichlarni o‘chirish, saqlagichlarni olib qo‘yish,
shuningdek, bo‘lgichlar va yuklama o‘chirgichlari orqali bajariladi. Apparatlarning
o‘zlarida o‘rnatilgan prujina ta’sirida avtomatik tarzda ulanadiganlar bundan
mustasno.
Elektr qurilmasining ishlash uchun ajratilgan uchastkasi bilan bog‘liq
kuchlanish
transformatlari
va
kuch
transformatorlari
ulardagi
teskari
transformatsiya imkoniyatini bartaraf qilish uchun, shuningdek, 1000
V gacha
kuchlanish tomonidan ham o‘chirilishi shart.
Ish joyini tayyorlashda qo‘l bilan boshqariladigan ajratgichlar (bo‘lgichlar)
va yuklama o‘chirgichlari o‘chirilganidan so‘ng ularning o‘chganligi ko‘rilishi va
shuntlovchi tutashtirgichlar yo‘qligiga ishonch hosil qilinishi zarur.
1000 V dan yuqori kuchlanishli elektr qurilmalarida, kommutatsion
apparatlarning o‘z-o‘zidan yoki yanglishib ulanishi oqibatida ish joyiga kuchlanish
berib yubormaslikning oldini olish uchun quyidagi choralar ko‘rilishi shart:
ajratgichlar,
bo‘lgichlar, yuklama o‘chirgichlarining qo‘l bilan
xarakatlantiriladigan uzatmalari o‘chirilgan holatida mexanik qulf bilan
berkitilishi. 6 — 10 kV kuchlanishli elektr qurilmalaridagi bir qutbli ajratgichlar
yanglishib ulab yuborilishining oldini olish uchun ajratgich pichoqlariga maxsus
dielektrik qalpoqlar kiydirishga ijozat beriladi;
izolyasion tezkor shtangalar bilan boshqariladigan ajratgichlarning
statsionar to‘siqlari mexanik qulf bilan qulflanishi;
masofadan boshqariladigan kommutatsion apparatlarning uzatmalarida
kuch va boshqaruv zanjirlari o‘chirilishi, havo bosimi ta’sirida
ishlaydigan
uzatmalarda esa bundan tashqari kelayotgan havo yo‘lidagi surilma qopqoq
berkitilishi va mexanik qulf bilan qulflanishi va siqilgan havo chiqarib yuborilishi,
bunda havo chiqaradigan bo‘shatish klapanlari ochiq holda qoldirilishi shart;
yuk og‘irligi va prujina ta’sirida ishlaydigan uzatmalarda ulaydigan yuk
yoki ulaydigan prujinalar ishlamaydigan holatga o‘tkazilishi shart.
Tortib chiqariladigan aravachali KTQning kommutatsion apparatlarini
yanglishib ulab yuborishning oldini olish uchun ushbu Qoidalarning
243
va
244-
bandlariga
muvofiq choralar ko‘rilgan bo‘lishi shart.
1000 V gacha kuchlanishli elektr qurilmalarining ish bajariladigan tok
o‘tkazuvchi qismlarida kuchlanish berilishi mumkin bo‘lgan hamma tomondan
qo‘l qo‘l bilan xarakatlantiriladigan uzatmasi bilan jihozlangan kommutatsion
apparatlar o‘chirilishi, sxemalarda saqlagichlar bo‘lganda esa ular olib qo‘yilishi
shart. Sxemada saqlagichlar bo‘lmagan kommutatsion apparatlarni yanglishib ulab
yuborilishning oldini olish, shkaf eshiklari va tutqichlarni qulflash, tugmachalarni
berkitish, kommutatsion apparatlarning kontaktlari orasiga izolyasion qoplagichlar
o‘rnatish kabi choralar bilan ta’minlanishi shart. Masofadan boshqariladigan
kommutatsion apparatlar bilan kuchlanish olinganda uni ulaydigan g‘altak uzib
qo‘yilishi shart.
YUqorida ko‘rsatilgan choralarni, agar apparatlarning konstruktiv tuzilishi
va ishning xususiyati yo‘l qo‘yadigan bo‘lsa, ish bajariladigan
uskunalarga yoki
kommutatsion apparatlarga ulangan shinalarni bo‘shatib ajratish yoki kabellarni,
simlarni ajratish bilan almashtirish mumkin.
Ish joyini tayyorlashda shinalarni bo‘shatib ajratishni, kabellar va simlarni
ajratishni navbatchi yoki tezkor ta’mirlovchi xodimlar kuzatuvi ostida III guruhga
mansub ta’mirlash xodimi bajarishi mumkin. Ish joyiga yaqin va unga tegib ketish
ehtimoli bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlardan kuchlanish olinishi yoki ular to‘siqlar
bilan to‘sib qo‘yilishi shart.
1000 V gacha kuchlanishli, kontaktlari ko‘rinmaydigan kommutatsion
apparatlarni (tortib chiqarilmaydigan avtomatlar, paketli o‘chirgichlar, yopiq holda
ishlangan rubilniklar va hokazolar) o‘chirilgan holati apparatlardan chiqqan
qisqichlarda yoki ushbu apparatlar orqali ulanadigan chiquvchi shinalarda,
simlarda, yoki uskunaning qisqichlarida kuchlanishning yo‘qligini tekshirish yo‘li
bilan aniqlanadi.
Nazorat savollari:
1.Ishlashda ish joyini tayyorlash uchun kuchlanishni olish talab
qilinganda ko‘rsatilgan tartibda qanday texnik tadbirlar
bajarilishi shart?
2.Tok o‘tkazuvchi qismlarda ishlashda kuchlanishni olish talab
qilinsa, qanday o‘chiriladi?
3.Ish joyini tayyorlashda shinalarni bo‘shatib ajratishni, kabellar
va simlarni ajratishni kim bajaradi?
