Yoyilish elementlari teng chidamli qismni
loyihalash usuli
Mashinaning ishqalanuvchi elementlari yoyilishga bir xil chidamli
bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Chunki detal sirti notekis yeyilsa yoki
bir detal ikkinchisidan oldin ishdan chiqsa kifoya, mashinani ta ’mir-
lashga yoki to ‘xtatishga to ‘g‘ri keladi. Yeyilishga teng chidamlilikni
ta’minlash uchun detallarni yeyilish epuralarini o ‘rganish va yeyilish-
ni oldindan hisoblash ishlarini amalga oshirish kerak. Masalan,
xrapovikli mexanizmda tutgich 2 tishining oldi qismi rasmda yo‘g‘on
chiziqda ko‘rsatilganidek tayyorlansa, uning ishchi qismi yeyilib
yupqalashadi (5.7- rasm).
5.7-rasm.
Surgich va xrapovik tishlarining ilashishida
zaxira yuza qoldirish.
Natijada, yeyilgan va yeyilmagan joyda ishqalanish kontsentratori
paydo bo'lib, u tishni muddatidan oldin sinishiga sabab bo'lishi
mumkin. Agarda tish oldi qismi rasmda punktir chiziqda ko'rsatil-
ganidek tayyorlansa tish yeyilgani bilan kuchlanish konsentratori hosil
bo‘lmaydi (5.7-rasm).
Ishqalanish juftliklari materiallarini qattiqligi bo‘yicha joylash-
tirish haqida.
Har xil qattiqlik va o'lchamli tutash sirtlarning elementlari asosan
quyidagi ikki shart asosida tanlanadi.
1)
H y > H 2
da
2)
H x < H 2
da
bu yerda, N1, N2 — ishqalanuvchi sirtlar qattiqligi;
S I, S2 —
tutashuvchi sirtlar yuzasi.
Materiallari birinchi shart bo‘yicha joylashgan qism to ‘g‘ri
ishqalanish juftligi, ikkinchi shart bo‘yicha joylashgan bo‘lsa, teskari
ishqalanish juftligi deyiladi. T o‘g‘ri ishqalanish juftligida yumshoq
jism bo‘ylab qattiq jism teskari juftligida esa yumshoq jism qattiq sirt
bo‘ylib sirpanadi. T o‘g‘ri juftlikka po'lat materialli valni pohmer
materialli vtulkada, teskari juftga esa ishqalanish sirtiga yumshoq
material qoplangan valni metall vtulkada sirpanishi misol bo‘ladi.
5.8-rasmda ilgarilanma va aylanma harakatda to ‘g‘ri va teskari
ishqalanish juftliklarining chizmalari keltirilgan. T o‘g‘ri yoki teskari
ishqalanish juftligining qaysinisini qo'llash yaxshiroqligini aniqlash
uchun qismni ishonchlilik yeyilishga chidamlilik, samaralilik va
ishlatish sharoiti talabalari bo‘yicha tahlil qihsh kerak. Jumladan,
tajribalar teskari ishqalanish juftligida yopishish kamroq bo‘lishligini
ko‘rsatdi.
To‘g‘ri va teskari ishqalanish juftliklarining ilashishida farq
quyidagicha.
|
