130
13-TEMA:
PERSONALLARDÍ BASQARÍW
Joba:
13.1. Óndiristi modernizaciyalawda insan resursların basqarıwdıń
áhmiyetleri
13.2. Insan resursların basqarıwdıń ózgeshelikleri
13.3. Insan resursların basqarıw basqıshları
13.4. Insan resursların basqarıwdaǵı tiykarǵı basqıshlar
13.1. Óndiristi modernizaciyalawda insan resursların
basqarıwdıń áhmiyetleri
Búgingi kúnde mámleketimizde bazar ekonomikası tereń
rawajlanıp atırǵan dáwirde ―Kadrlardı tayarlawdıń
milliy
baǵdarlaması‖na muwapıq bir qatar jańa talaplar júzege keldi.
Olardıń ishindegi eń áhmiyetlileri:
- social–psixologiyalıq diagnostika;
- toparlarda óz-ara jeke qatnasıqlardı, basshılıq qatnasıqlardı
analizlew hám tártipke salıw, óndirislik hám sociallıq obyektlerdi hám
de stresslerdi basqarıw;
- kadrlardı basqarıw sistemasın informaciya menen támiyinlew;
- bántlikti basqarıw;
- bos turǵan (vakant) lawazımlarǵa talabanlardı tańlaw hám
xızmetkerlerge bolǵan zárúrliklerdi
analizlew;
- kadrlar marketing;
- xızmet lawazımın jobalastırıw hám social-psixologiyalıq
kónligiw;
- miynet procesindegi motivler hám sebeplerdi basqarıw;
- miynet–huqıqıy qatnasıq máseleleri;
- miynettiń psixofiziologiyası;
- ergonomika da miynettiń estetikasınan ibarat boladı.
131
Ózbekstanda shet el kárxanalarınıń tájiriybesin ulıwmalastırıw,
insan resursların basqarıw sistemasınıń tiykarǵı maqsetin, yaǵnıy
kadrlar menen támiyinlew, olardıń nátiyjeli islewin, kásiplik hám
sociallıq jaqtan rawajlandırıwdı qáliplestiriwge imkan beredi.
Usılayınsha kárxana hám shólkemlerde xızmetkerlerdi basqarıw
sisteması qáliplestiriledi.
Ózbekstanda ekonomikalıq reformalardı jánede tereńlestiriw
hám ekonomikanı modernizaciyalaw procesi insan resursların
basqarıw tarawında da túpkilikli ózgerislerdi iske asırıwdı talap etedi.
Sebebi, kárxanalar, shólkemler hám firmalardıń nátiyjege erisiwi,
onda islewshi xızmetkerlerdiń qanday dárejede qálipleskenligi menen
belgilenedi.
Sonıń ushın, házirgi waqıtta maman hám
isbilermen, joqarı
potencialǵa iye bolǵan, ruwxıy salamat xızmetkerlerdi qáliplestiriwge
erisiw hár bir kárxana hám shólkemniń aldında turǵan aktual másele
bolıp esaplanadı. Ózbekstanda alıp barılǵan ekonomikalıq
reformalardıń nátiyjesinde xalıqtıń, ásirese xızmetkerlerdiń turmıs
abadanshılıǵı jıl sayın joqarılamaqta. Atap aytqanda, «Turmıs
dárejesi»,
birinshi gezekte, xalıqtıń dáramatlarınıń muǵdarı menen
belgilenedi. 2020-jılı tayar ónimlerdiń jetistiriliwin xoshametlew hám
túrlerin keńeytiw, tutınıw tovarların óndiriwdiń kólemi 2019 - jılǵa
salıstırǵanda 115,9 payızǵa joqarıladı, ulıwma sanaat óndirisiniń
kólemindegi úlesi bolsa 36,8 payızdı quradı.
Bazar
qatnasıqların
rawajlandırıw
procesinde,
ásirese
ekonomikanı modernizaciyalaw jaǵdayında xızmetkerlerdi basqarıwdı
ilimiy tiykarda jolǵa qoyıwdıń áhmiyeti sheksiz. Kóp jıllıq izertlewler,
házirgi globallasıw jaǵdayında ekonomikalıq ósimniń 80 payızın
insanlar, yaǵnıy: jumısshılar, qánigeler, xızmetkerler, basshılardıń
miyneti, tájiriybesi, izleniwsheńligi, potensialına tuwrı keliwin, 20
payızı bolsa, basqa faktorlarǵa tuwrı keliwin kórsetedi. Sonıń ushın
da hár qanday óndirislik hám basqarıw sistemasında insan faktorı
sheshiwshi áhmiyetke iye.
Xızmetkerlerdi basqarıwdıń tómendegi tiykarǵı wazıypaları bar:
132
- xızmetkerlerdi basqarıwdıń tiykarların úyreniw;
-kárxanalarda
xızmetkerlerdi
basqarıwdıń
strategiyası,
taktikasınıń áhmiyeti, mazmunı hám ózgesheliklerin úyreniw;
-joqarı mamanlıqtaǵı kadrlardı qáliplestiriw, insan resursların
basqarıwdıń kriteriyaları, ólshemleri hám kórsetkishleri boyınsha
bilimge iye bolıw;
-xızmetkerlerdi tańlaw, oqıtıw, mamanlıǵın asırıw hám
lawazımlarǵa bekitiw máselelerin úyreniw;
- insan resursların jumısqa qabıllaw, bosatıw hám
de insan
resursların basqarıwdıń huqıqıy-normativ tiykarları boyınsha
teoriyalıq bilimge hám ámeliy kónlikpege iye bolıw;
-xızmetkerlerdi basqarıw boyınsha is júrgiziw tiykarların, zárúr
hújjetlerdi durıs hám tez rásmiylestiriw;
- insan resursların basqarıw procesiniń nátiyjeliliginiń dárejesin
anıqlaw hám onı joqarılatıw jolların belgilew;
- basqarıwda insan resurslarınıń miynetin shólkemlestiriw.
