epifizalarda qon hosil qilish uyachalari tashkil topadi. Bolalik yoshida qon hosil
qiluvchi qizil suyak ko‘migi naysimon suyaklar epifiza
va diafizalari va yassi
suyaklarning gubkasimon moddalarida joylashadi. 12–18 yoshlarda qizil suyak
ko‘migi diafizalarda tarkibiga yog‘li hujayralar – adipotsitlar kiruvchi sariq suyak
ko‘migi bilan to‘ladi. Normal holatlarda sariq suyak ko‘migi qon hosil qilish
funnksiyasini bajarmaydi, biroq ko‘p qon yo‘qotilganda va ayrim patologik
holatlarda unirng tarkibida miyelopoeza o‘choqlari paydo bo‘ladi.
TEKSHIRISH USULI
Shikoyatlarni to‘plash Ko‘p uchraydigan shikoyatlarga quyidagilar kiradi: −
qon ketishi; − qon quyilishi; − limfatik tugunlar kattalashishi; −
teri qoplami va
shilliq qavatlarining oqarishi; − ossalgiya – suyaklardagi og‘riq; Umumiy tarzdagi
shikoyatlar: − gipertermiya; − bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi; − toliqish, zaiflik; −
xotira buzilish; − ishtahaning yomonlashuvi; − jismoniy yuklama paytidagi
hansirash; Kasallik anamnezi Kasallik anamnezini yig‘ayotganda quyidagilarga
e’tibor qaratish kerak: − kasallik alomatilari paydo bo‘lgan dastlabki kunni aniq
belgilash, ularning paydo bo‘lish sabablari, ayniqsa qon
ketishi va qon quyilishi
(beixtiyor, jiddiy yoki tashqi jarohatlanish ta’sirida, zarba olish oqibatida, oftob
urishi, jismoniy zo‘riqish); − patologik simptomlar dinamikasini surishtirish (yangi
elementlar qachon paydo bo‘lshanligi, birdaniga yoki ketma-ket); − o‘tkazilgan
muolajani aniqlash, jumladan, qabul qilingan dori vositalari dozasi va muddati,
ularning samaradorligi; − ehtimoliy laboratoriya va
boshqa tekshirish usullari
natijalari bilan tanishish; − agar kasallik takrorlangan va uning navbatdagi
kuchayishi bo‘lsa, oldingi o‘xshash holatlar, ularning davomiylik vaqtini aniqlash
bilan birga klinik belgilari, o‘tkazilgan muolaja va h.k. so‘rabsurishtirilishi kerak.
Ko‘rik Tashqi ko‘rik o‘tkazish paytida quyidagi belgilar aniqlanadi: – bemorning
holatti (faol, passiv, majburiy); – qon ketishi – uning lokallashuvi, jadalligi,
davomiyligi. Teri qoplami rangi: − rangi o‘chganligi – eritrotsitlar va
gemoglobinlar miqdori kamayishi natijasi; terining tez oqarib ketishi – kuchli vqon
oqishi; − jazavaga tushish – giperbilirubinemiya paydo bo‘lishi oqibatida patogen
kelib chiqishining namoyon bo‘lishi. Birinchi navbatda bilirubinofilli to‘qimalar
deb ataluvchi – sklerlar,
qattiq tanglay shilliq qavati, kaftlar terisi, oyoq kaftlari,
ko‘raklar oralig‘i sarg‘ayishi kuzatiladi; − sianoz – ushbu kasallik mavjudligida
lokalizatsiya qilish lozimligiga ko‘rsatma beriladi, masalan, anemiyasi mavjud
bolalarda ko‘pincha periorbital sianoz bo‘ladi; − albinizm, leykizm –
normal
tug‘ma pigmentatsiya yo‘qligi, birinchi navbatda, sochlar va qovoqlarning
rangsizlanishida namoyon bo‘ladi.
Kamdan-kam hollarda teri pigmentatsiyasi, bu holat to‘liq albinizm deb
ataladi (bunday shaxslar albinos deb atalishadi). Bu kamdan-kam uchraydigan
nasldan-naslga o‘tadigan qon kasalliklaridan biri hisoblanadi; − olcha-qizil rangi –
politsitemiya alomati: − yashilsmion rang – leykozning tashqi alomati. Dog‘
shaklidagi toshma – bu darajasi va tig‘izligi buzilmagan holda, aniq chegaralarda
teri rangining o‘zgarishi. Ko‘pgina qon kasalligiga xos bo‘lgan dog‘lar ko‘p
hollarda gemorragik kelib chiqishning o‘ziga
xos belgisi hisoblanadi, ya’ni
ularning paydo bo‘lishiga qon quyilishi sabab bo‘ladi. Hajmiga ko‘ra dog‘lar
quyidagicha nomlanadi: • petexiyalar — kichik hajmdagi, nuqtasimon taxminan 1–
2 mm ga teng qon quyilishi; • to‘q qizil rangli dog‘lar — hajmi 2–5 mm li, odatda
dumaloq shaklda uchraydi; • ekximozlar (eskicha ko‘karish, momataloq) — hajmi
5 mm li, noto‘g‘ri shaklda qon quyilishi; ( dog‘larning lokallashishi, shu jumladan,
ularning simmetriklik xususiyati bor yo yo‘qligi; ( qon quyilishi rangi – qizil rang
yangiligi, keyin ular ko‘k va jigarrang bo‘li, bir necha kundan so‘ng salat tus va
sariq rang kasb etadi. ( dog‘larning soni – agar ular bir nechta bo‘lsa, aniq soni
ko‘rsatiladi; toshmalarning soni ko‘p va hisoblash imkoni bo‘lmasa, toshmalar soni
ko‘p miqdorda deb yoziladi. Bayon qilingan dog‘lar, ko‘rsatib o‘tilganidek, qon
quyilishi natijasida paydo bo‘ladi. Biroq ko‘plab patologik holatlar mavjud,
ko‘pincha infeksion, ularning klinik alomatlari ko‘p holatlarda 1–2 mm dan to 1– 2
sm gacha bo‘ladigan dog‘lardir, ayrim hollarda katta hajmdagilari ham uchraydi.
Ikkala guruhdagi dog‘lar ham tashqi jihatdan juda o‘xshash bo‘ladi, ammo
ularning tashkil bo‘lish mexanizmi turlicha; infeksion kasalliklar asosida (qizamiq,
qizilcha va boshq.) yallig‘lanish jarayoni yotadi va ushbu fonda terining qon
tomirlari kengayishi kuzatiladi, bu esa terining dog‘lar ko‘rinishidagi qizarishini
vizual aniqlash imkonini beradi: − enantema —
shilliq qobiqchalardagi
toshmalarning umumiy nomlanishi; − gemorragiya – ko‘rish mumkin bo‘lgan
shilliq qobiqlar va terining har qanday yuzasida paydo bo‘ladigan qon quyilishi; −
gematoma — teri osti hujayralari, mushak to‘qimalari, qorin bo‘shlig‘i orqasi va
boshqa qismlarda quyilgan shishsimon qon yig‘ilishi;
