anchagina o‘xshash bo‘ladi. Bolalarda yurak yetishmovchiligining eng muntazam
va erta alomatlari nafas olish tezlashishi (taxipnoe) va nafas siqilishi (harsillash)
orqali namoyon bo‘ladi. Ular bilan parallel ravishda
teri qoplamlarining rangi
o‘zgarishi holati yuzaga kelishi mumkin: terining rangi o‘chib, ko‘kimtir va biroz
marmar tusiga kiradi. Sianoz distal bo‘limlarda – oyoq kaftlari, barmoq uchlari
(tirnoq o‘rinlari), lablarning shilliq qobig‘ida aniqroq ifodalangan bo‘ladi. Shunda,
kuchli ter chiqishi oqibatida, distal bo‘limlar terisi sovuq va yopishqoq bo‘ladi.
Bola chinqirganda, notinch bo‘lganda sianoz yanada kuchayadi. Turg‘un
xususiyatga ega bo‘lgan, bola uxlaganda
ham pasaymaydigan va u
bezovtalanganda ko‘p o‘zgarmaydigan taxikardiya doimo kuzatiladi. Bolani
ovqatlantirishda qiyinchiliklar yuzaga keladi: bola nafas to‘xtab qolishini ko‘tara
olmasligi sababli ko‘krakni 1–2 daqiqadan ortiq ema olmaydi, uyqusi ham yuzaki
va ziyrak bo‘lib qoladi. Qon aylanadigan kichik doirada turib qolish holati
kuchayib borishi yanada aniq ifodalangan harsillash, «oh-voh» qilish yoki
«xirillash» bilan kechadigan nafas olishga olib keladi, ba’zan nafas siqilishi holati
ekspiratorga aylanadi, ko‘proq aralash turga mansub bo‘ladi. Yo‘tal paydo bo‘ladi.
O‘pka
ustida turli, asosan mayda pufakchali bo‘g‘iq nam xirillashlar eshitiladi.
Qon aylanadigan katta doirada to‘xtab qolish holati kuchayishi gepatomegaliya
(ko‘pincha splenomegaliya, eshitish qobiliyati izdan chiqishi, qusish bilan birga)
paydo bo‘lishi orqali namoyon bo‘ladi. Shish sindromi tana vazni ortishi va diurez
kamayishi orqali aniqlanadi. Klinik jihatdan shishlar eng avvalo o‘g‘il bolalar
moyagida,
bel qismida, old tomon qorindevorida va yuzida kuzatiladi. Yurak
yetishmovchiligi holatida yurakdagi o‘zgarishlar yurakning asosiy kasalliklari
bo‘lgan – Tug‘ma yurak nuqsonii, miokardit yoki miokard distrofiyasi kabilarning
simptomatikasini (alomatlarini) aks ettiradi. Shunda yurak tonlari jiddiy pasayishi
(I ton) yoki kuchayishi (ko‘pincha o‘pka arteriyasidagi II ton) mumkin, yurak
tonlarining parchalanishi va ikkiga ajralib ketishining ifodalanganligi kuchayadi,
nafas bilan bog‘liq bo‘lmagan aritmiyalar yuzaga keladi.
Oldin aniqlangan
shovqinlar kuchsizlanishi mumkin. Odatda, yurak o‘lchamamlarining o‘sishi ro‘y
beradi. Exokardiografik tekshirishda yurak bo‘shliqlarining kengayishi, devorlari
va klapanlarining harakatchanligi kamayishi kuzatiladi, EKG manzarasida
o‘tkazuvchanlik, qo‘zg‘aluvchanlikdagi buzilishlar qo‘shilishi, miokarddagi
almashuv
buzilishlari kuchayishi, yurak bo‘limlari ortiqcha zo‘riqishi aniqlanadi.
Klinik alomatlar bo‘yicha bolalarda qon aylanishi yetishmovchiligining bir necha
darajalarini ajratishadi.
I daraja xotirjamlik holatida namoyon bo‘lmaydi. Emishda yuzaga keladigan
qiynalishlar, ta’sirlanish, uyqu buzilishi, bezovtalanganda va zo‘riqishdan so‘ng
nafas siqilishi va taxikardiya bilan ifodalanadi.
II A daraja. Gemodinamikaning izdan chiqishi qon aylanadigan qaysi
doirada paydo bo‘lganligiga qarab namoyon bo‘ladi. Chap qorinchali turida nafas
siqilishi yuzaga keladi (nafas olish xotirjamlik holatida yosh me’yoriga
nisbatan
30-50% ga tezlashadi), xotirjamlik holatidayurak urishi yosh me’yoriga nisbatan
10–15% ga tezlashadi. Qon aylanishi yetishmovchiligining o‘ng qorinchali tur
qorin bo‘rtib qolishi, o‘rtamiyona gepatomegaliya (qovurg‘a yoyi chetidan 3 sm
gacha pastroqda), labil vazn egrisi, peshob ajratish kamayishi bilan kechadi
II B daraja. Yurak ritmi 15–25% ga va nafas olish tezligi 50–70% ga ortishi,
akrotsianoz, ketmaydigan yo‘tal, o‘pkada doimiy bo‘lmagan jarangdor xirillashlar
paydo bo‘lishi bilan izohlanadi. O‘ng qorinchali turida jigar jiddiy kattalashishi (3–
5 sm), old tomon qorin devori, bel qismi, yuzining pastozligi yuzaga keladi, o‘g‘il
bolalarning moyagi shishadi.
III daraja. Chap qorinchali turida o‘pka shishining klinik manzarasi yoki
shish paydo bo‘lishidan avvalgi holati kuzatiladi, bo‘g‘ilish,
yurak chegaralari
sezilarli kengayishi, nafas olish tezlashishi yaqqol ko‘rinadi, muntazam va azobli
yo‘tal yuzaga keladi; nafas olish tezligi me’yorga nisbatan 70–100% ga ko‘proq,
puls tezligi me’yorga qaraganda 30–40% ga yuqoriroq. Qon aylanadigan katta
doirada anasarka turiga o‘xshash shish sindromi, assit, gepatosplenomegaliya,
oliguriya, beqaror najas kuzatiladi.
