6
3. 1.1-rasmda ikki taktli dvigatelning ishlash sikli tasviri keltirilgan.
Silindrning ikki tomonida kiritish va chiqarish darchalari bor. Silindр
kallagida svecha yoki forsunka o„rnatilgan.
Silindr ichida porshen
harakatlanadi va o„zining devorlari yordamida kiritish va chiqarish
darchalarini ochib yoki yopib turadi. Nasos silindrga siqilgan yonuvchi
aralashmasi yoki havoni yuborish uchun xizmat qiladi
.
4.Porshen p.ch.n. dan yu.ch.n ga harakatlanganda birinchi takt
boshlanadi. Bu paytda kiritish va chiqarish darchalari ochiq. Nasos
yordamida kiritish darchasi orqali silindrga yonuvchi
aralashma yoki havo
kiritiladi, ular esa silindr ichida qolgan gazlarni tashqariga chiqarib yuboradi va
porshen tepasidagi bo„shliqni to„ldiradi. Yuqoriga harakatlanayotgan porshen
o„z devorlari bilan kirishish va chiqarish darchalarini to„sadi. Shu vaqtdan
boshlab qisish jarayoni boshlanadi va porshen yu.ch.n. ga yetay deganda,
qisish kamerasiga elektr uchqunini yoki yonilg„ining
mayda zarrachalarini
forsunka yordamida purkaladi (dizelda), natijasida qisish kamerasidagi zaryad
alangalanadi. Shunday qilib, porshen p.ch.n. dan yu.ch.n. ga harakatlanish
jaryonida silindr oldingi sikldan qolgan gazlardan tozalanadi va yangi zaryad
bilan to„ldiriladi, keyinchalik darchalar yopiladi va qisish jarayoni boshlanadi.
Ikkinchi taktda porshen yu.ch.n. dan p.ch.n. ga harakat qiladi. Bunda
qisish taktining oxirida boshlangan
yonish jarayoni davom etadi, natijada
silindrda ko„p miqdorda issiqlik ajraladi va gazlar bosimi ta‟sirida porshen
p.ch.n. ga qarab harakatlanadi. Bu vaqt silindrda kengayish jarayoni
boshlanadi, porshenni harakatlanishi davom etib avval uni devorlari chiqarish
darchasini ochganda porshen tepasidagi yuqori
bosimli gaz darchadan chiqa
boshlaydi. So„ngra kiritish darchasi ochilib, silindrga nasos yordamida yangi
zaryad yuboriladi, u esa ishlatilgan gazlar bilan qisman aralashib,
ularni
chiqarish darchasi orqali tashqariga qisib chiqaradi. Keyingi siklda shu
jarayonlar yana ketma-ket takrorlanadi. Silindrning chiqarish va kiritish
darchalari joylashgan zonaga to„g„ri kelgan bir qismi (V
й
-yo„qotilgan hajm deb
ataladi) amalda foydali ish bermaydi. Shuning uchun o„rta gaz bosimi to„rt
taktli IYOD nikidan kichik bo„ladi. Yo„qotilgan hajmning nisbiy kattaligi
h
й
V
V
koeffitsiyenti bilan xarakterlanadi,
uning qiymati
25
.
0
...
1
.
0
oralig„ida bo„ladi. Ikki taktli IYОD larda ikki xil qisish darajasi mavjud.
geometrik
c
a
V
V
va haqiqiy
,
c
a
I
V
V
V
ular o„zaro bog„liq
bo„ladi.
.
1
I
7
To„rt taktli IYOD ning haqiqiy sikllari - Dvigatelning davomli ishlashini
ta‟minlovchi jarayonlar ketma-ketligining birikmasiga, ichki yonuv
dvigatellarining haqiqiy (ishchi) sikli deyiladi.
Dvigatelning haqiqiy ishchi sikli porshenni to„rt marta harakatlanishi
natijasida hosil bo„lib,
ular kiritish, qisish, yonish-kengayish va chiqarish
jarayonlaridir. Bu jarayonlarning har biri haqiqiy ishchi siklning bir qismi
hisoblanadi. Bu jarayonlarning ketma-ket bajarilishi natijasida bitta sikl
bajariladi yoki foydali ish bajariladi. Ikki taktli dvigatellarda porshenni ikki
marta harakatlanishi natijasida bitta haqiqiy ishchi sikl bajariladi, ya‟ni foydali
ish bajariladi. Porshenni tirsakli val o„qidan eng uzoqlashgan (yuqoriga chiqib
qaytadigan) nuqtasi yuqori chekka nuqta (yu.ch.n) deyiladi.
Porshenning val
o„qiga eng yaqinlashgan (pastga tushib qaytadigan) nuqtasi pastki chekka
nuqta (p.ch.n) deyiladi.
Chekka nuqtalar orasidagi masofani porshen yo„li (S) deyiladi.
