9
dvigatellarining ishlashi natijasida hosil bo„ladigan shovqin ham odamlarning
salomatligiga salbiy ta‟sir ko„rsatadi.
Dvigateldan tashqi muhitga chiqib ketayotgan
chala yongan gazlarning
zaharligini kamaytirish uchun dvigatelning ish maromini tanlash, yonilg„i
uskunalarini rostlash, moylash tizimini yuvish,
suyuqlangan aralashma
ishlatish,
tovush
pasaytirgich
urnida neytralizatorlar o„rnatilmokda,
elektromobillarni
sinovdan
o„tkazilmoqda.
Avtomobil dvigateli tabiatni o„zining ishlatilgan gazlari bilan
zaxarlamoqda. Buni qanday qilib kamaytiriladi
1.1.4. Avtomobil dvigatellarining ekspluatatsion ko„rsatkichlari va ish
maromlari.
Silindrning ishchi hajmi-V
h
, porshen yu.ch.n. dan p.ch.n.
gacha
harakatlanganda hosil bo„lgan hajmi. U quyidagi ifoda bilan aniklanadi:
),
(
4
3
2
м
S
d
V
h
(6)
bu yerda d-porshen diametri, Siqish bo„linmasining hajmi (siqish kamerasi)
porshen yu.ch.n. da turganda uning yuqorida hosil bo„lgan hajm. У V
c
xarfi
bilan belgilanadi. Silindrning to„la hajmi V
а
silindrning ish hajmi V
h
bilan
qisishish bo„linmasining hajmi V
c
ning yigindisiga teng, ya‟ni:
,
3
м
V
V
V
c
h
a
(7)
Silindrning to„la hajmini siqish kamerasining hajmiga
nisbati siqish darajasi
deb ataladi va quyidagicha aniqlanadi:
1
c
h
c
c
h
c
a
V
V
V
V
V
V
V
, (8)
siqish darajasining miqdori karbyuratorli dvigalellar uchun
=6,5-10; дизел
dvigatellar uchun
=12-22.
Dvigatel litraji ko„p silindrli dvigatellarda barcha silindrlarning litrlarda
ifodalangan ish hajmlari yig„indisidan iborat:
,
10
3
i
V
V
h
л
(9)
bunda i-silindrlar soni, V
h
-bitta silindrning ish hajmi.
Ichki yonuv dvigatellarining asosiy va solishtirma ko„rsatkichlari
bo„ladi. Asosiy ko„rsatkichlariga dvigatelning
mustahkamligi va chidamligi;
dvigatelni takomillashgan darajasi; tuzilishini soddaligi; foydalanish va
ta‟mirlashni
arzonligi; har doim ishga shayligi va o„zgaruvchan maromlariga
mostlashishi kiradi. Solishtirma ko„rsatkichlari dvigatelni baxolashda uning
solishtirma ko„rsatkichlaridan foydalaniladi.
Dvigatelning tirsakli validan olingan nominal quvvatni,
hamma porshenlar
yuzalari yig„indisiga nisbatiga uning solishtirma porshen quvvati deyiladi:
10
4
2
d
i
N
N
е
П
, kvt/dm
2
(10)
bu yerda, i-silindrlar soni, d-porshen diametr,mm.
Dvigatel porshenining o„rtacha tezligi
,
30
н
П
Sn
W
m/s (11)
bu yerda S-porshen yo„li, mm; nh-tirsakli valni aylanish chastotasi, ayl/min.
Dvigatelning nominal quvvatini, silindrlarning umumiy ishchi hajmiga
nisbatini, uning litr quvvati deyiladi:
,
h
е
л
iV
N
N
kvt/l (12)
Litr quvvat qanchalik katta bo„lsa, dvigatel shuncha yengil va ixcham bo„ladi.
Dvigatelni massasini silindrlar ishchi hajmiga bo„lgan nisbati,
uning litr
massasi deyiladi:
h
k
л
iV
G
g
kg/l (13)
bu yerda,G
к
-dvigatelning massasi (quruq og„irligi).
Dvigatelning litr massasi uning tuzilishini takomillashganini ko„rsatadi.
Dvigatelning massasini uning nominal quvvatiga nisbatini solishtirma massasi
deyiladi:
е
k
N
N
G
Q
kg/kvt.(14)
Bu ko„rsatkich dvigatelning turiga, tuzilishiga va material sifatiga bog„liq.
