5
I-Bob. Dvigatellarning ko„rsatkichlarini oshirish usullari va ularni
rivojlanish istiqbollari.
1.1. Avtomobil dvigatellarining asosiy ko„rsatkichlari
1.1.1. Avtomobil dvigatellarini tsikllari va ularning asosiy ko„rsatkichlari.
Avtomobil va transport vositalarida kuch manbai sifatida porshenli ichki
yonuv dvigatellari ishlatilmoqda. Avtomobil transporti taraqqiyotining asosiy
yo„nalishlaridan biri ularga o„rnatiladigan dvigatellar quvvati diapazonini
keskin oshirishdir. Og„ir yuk avtomobillari, avtopoyezdlar uchun quvvati 450
kvt bo„lgan
dvigatellar kerak, kelajakda esa ularning quvvatini 750 kVT gi
yetkazish va undan ham oshirish mo„ljallangan. Yengil avtomobil
dvigatellarining quvvati ham kundan kunga oshirilmoqda. Bu esa ularning
harakat tezligini oshirishga va dinamik ko„rsatkichlarini
yaxshilashga olib
keladi. Dvigatel quvvatini oshirish bilan bir vaqtda uning ishga chidamliligi
va puxtaligini ham yaxshilash lozim. Avtomobil va boshqa transport
vositalarining ko„payishi hamda ularga o„rnatiladigan dvigatellar quvatini
oshishi suyuq yonilg„i istemo‟lini yanada oshiradi. Shuning uchun dvigatellar
yonilg„isining sarfini kamaytirish masalalarigi katta e‟tibor berish kerak.
Dvigatelning yangi konstruksiyalarini yaratishda
ularning massasi va
gabaritlarini kamaytirishga ham e‟tiborni kuchaytirish lozim. Yirik
shaharlarda transport volsitalarining ko„payishi natijasida tashqi muhitning
zararlanishi va umumiy shovqin kuchayadi. Shu sababli dvigatel shovqinini
kamaytirish
va havoning zararli, ishlatilgan gazlar bilan ifloslanishini oldini
olish muammolarini hal qilish talab etiladi.
1. Ikki taktli dvigatelning ish sikli porshenning ikki yurishida yoki
tirsakli valning bir marta aylanishi natijasida sodir bo„ladi. Bu yerda ham
xuddi to„rt taktli dvigatellar kabi, yonuvchi
aralashmasi silindr
tashqarisida yoki ichida tayyorlanadi. Shunga qarab shu sikl bo„yicha
ishlovchi dvigatellar karbyuratorli yoki dizel bo„lishi mumkin.
2. Bu dvigatellarda ishlatilgan gazlarni tashqariga haydash va silindrni
tozalash uchun yonuvchi aralashma (karb. dvigatel), yoki havo oqimidan
(dizelda) foydalaniladi.
