qurilish qorishmalarining maqsad va vazifalari
Reja:
1. Kirish.
2. Pardozlash ishlarida quruq qurilish qorishmalarni qo’llash.
3. Qurilish qorishmalarining maqsad va vazifalari.
Tayanch so‘z va iboralar: quruq usul, gispkarton, knauf, quruq qorishmalar,
gipsli bog‘lovchilar, sementli bog‘lovchilar.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Oliy ta’lim tizimini yanada
rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarori uzluksiz ta’lim tizimini
rivojlantirish, mamlakatimizning izchil rivojlanib borayotgan iqtisodiyotini Yuqori
malakali kadrlar bilan ta’minlash, barcha hududlar va tarmoqlarni strategik
jihatdan kompleks rivojlantirish masalalarini hal qilish borasida oliy ta’lim tizimi
ishtirokini kengaytirish yo‘lidagi yana bir muhim amaliy qadamdir.
Bugungi kunda mamlakatda hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy salohiyatini
oshirish hamda aholi hayot darajasini va farovonligini barqaror o‘sishiga imkon
beruvchi faol tadbirkorlikni har tomonlama qo‘llab quvvatlash va
rag‘batlantirishga, innovatsion g‘oya va texnologiyalarni joriy etishga, fan va
innovatsion faoliyat jadal rivojlanishi uchun zarur shart sharoitlarni yaratishga
alohida e’tibor berilmoqda. Respublikani innovatsion va ilmiy texnik
rivojlantirish sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi organ tashkil
etilganligi, uning huzurida Innovatsion rivojlantirish va novatorlik g‘oyalarini
qo‘llab quvvatlash jamg‘armasi shakllantirilganligi mazkur yo‘nalishdagi
muhim bosqichlaridan biri bo‘ldi.
Respublikamiz iqtisodiy salohiyatini rivojlantirish, keng ko‘lamda qurilish
industriyasini rivojlantirish va aholini turmush faoliyatini yaxshilash maqsadida
joylarda ko‘plab ko‘p qavatli uy-joylar maqsadida O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti tomonidan qator Qarorlar chiqarildi. Xususan, 2019 yil 23-may kuni
7
«Qurilish materiallari sanoatini yanada rivojlantirish to‘g‘risida»gi PQ 4335 sonli
Qarori ommaviy axborot vositalari orqali e’lon qilindi.
Bog‘lovchi moddalar qurilishda etakchi o‘rinni egallaydi. Qurilish
texnikasining rivoji yanada yaxshiroq bog‘lovchi moddalarni izlab topishni talab
etib keldi. Yangi, nisbatan ancha takomillashgan bog‘lovchi moddalarning paydo
bo‘lishi esa, o‘z navbatida, qurilish texnikasining taraqqiyotiga yordam berdi.
Chunonchi, gidrotexnika inshootlarini qurish zaruriyati suvga chidamli
bog‘lovchilarni izlab topishni talab etsa, yuksak mexanik xossalarga ega bo‘lgan
bog‘lovchi
modda
–
portlandsementning
ixtiro
etilishi
temir-beton
konstruksiyalarning tez rivojlanishini ta’minladi. Zavodlarda tayyorlangan beton
va temir-beton elementlardan keng foydalangan holda avj oldirilayotgan industrial
qurilish portlandsementning yangi – «tez qotuvchi» turini ishlab chiqarish
zaruriyatini tug‘dirdi.
Bog‘lovchilar texnologiyasi bilan qurilish texnikasi o‘rtasidagi ana shunday
o‘zaro bog‘liqlik hozirgi sharoitda yanada ko‘proq namoyon bo‘lmoqda. SHu
munosabat bilan shuni aytib o‘tish o‘rinliki, texnologik qurilishda bog‘lovchi
moddalarga qanday talablar qo‘yilishini, binokor esa bog‘lovchi moddalarning
barcha turlari, xossalari va ishlatish shart-sharoitlarini yaxshi bilgani taqdirdagina
fan va texnikaning bog‘lovchi moddalar texnologiyasi sohasidagi yutuqlaridan
ratsional foydalanish mumkin bo‘ladi.
Hozirgi bog‘lovchi moddalar turi nihoyatda xilma-xildir. Biroq qaysidir
bog‘lovchi moddalar birinchi marta ishlatilgan va ularni ishlatish vaqtida hozirgi
zamon texnologiyasiga asos solingan edi. Ilk bor ishlatilgan bog‘lovchilar qanday
moddalar bo‘lganini bilib olish uchun arxeologik va tarixiy xarakterdagi
materiallardan
tashqari
mineral
bog‘lovchi moddalar ishlab chiqarish
texnologiyasining o‘zi bilan ham yaxshi tanish bo‘lish kerak.
Hozirgi vaqtda respublikamizda mavjud korxonalar texnologiyalarini
rekonstruksiya va modernizatsiya qilish, yangi zamonaviy texnologiyalarni joriy
etish borasida keng ko‘lamli ishlar bajarildi va jadal sur’atlarda davom
etdirilmoqda.
8
Jumladan bularga misol qilib, Toshkent viloyatida “PentUz” qo‘shma
korxonasi tomonidan yumshoq tomyopqich materiallari, Buxoro viloyatida
dunyoga mashhur “Knauf” firmasi texnologiyasi bo‘yicha quvvati yiliga
20 mln. m
2
bo‘lgan zamonaviy texnologiyalarga asoslangan holda to‘liq
avtomatlashtirildi. Gipskarton buyumlari va quruq qurilish qorishmalari ishlab
chiqarishning yo‘lga qo‘yilishi, Qoraqalpog‘iston Respublikasida quvvati yiliga 1
mln. tonna sement ishlab chiqarish imkonini beradigan “Rahnamo-Nur”
O‘zbekiston–Amerika qo‘shma korxonasini qurish, Navoiy viloyatida quvvati 12
mln. m
2
bo‘lgan oyna ishlab chiqarishni tashkil qilish, Toshkent shahridagi
“Italceramica” kompaniyasi bilan hamkorlikda keramogranit mahsulotini ishlab
chiqarishni tashkil qilish loyihasini amalga oshirish kabilarni misol qilib keltirish
mumkin. Bu ishlarni amalga oshirishda “O‘zqurilishmateriallari” aksiyadorlik
kompaniyasining rolini alohida e’tirof etish zarur. Mamlakatimiz qurilish
ob’ektlarini, respublikamiz qurilish bozorini mahalliy xom ashyolardan ishlab
chiqarilgan Yuqori sifatli, zamonaviy qurilish materiallari bilan ta’minlash, eksport
hajmini oshirishga xizmat qilishda ushbu kompaniyaning alohida o‘rni bor.
Qurilish qorishmalarining maqsad va vazifalari.
Quruq qurilish qorishmalari – bu kо‘p komponentlardan tashkil topgan
bо‘lib, ularning tarkiblarida mineral bog‘lovchi va tо‘ldirgichdan tashqari, mineral
bog‘lovchining qotishi va mustahkamligini boshqarish va qorishma qotgandan
keyingi zarur fizik-mexanik xossalarga erishishini ta’minlash maqsadida kimyoviy
qо‘shimchalar kompleksi mavjuddir.
Hozirgi vaqtda qurilish ishlarini quruq qurilish qorishmalarisiz tasavvur etib
bо‘lmaydi, chunki ular zavod sharoitida qorishmaning turi va foydalaniladigan
joyiga qarab, barcha komponentlarning nisbati aniq о‘lchab tayyorlanadi. Quruq
qurilish qorishmalarining asosi sifatida ohak, yoki gips, yoki sementdan
foydalaniladi.
Qurilish
qorishmalariga
zarur
xossalarni
berish
uchun
qо‘shimchalardan foydalaniladi. Polimer qо‘shimchalar yopishish qobiliyatini
oshiradi. Quruq qurilish qorishmalari yordamida Yuqori ishlov berish
mumkinligini ta’kidlash zarur. Bundan tashqari ular quyidagilarni imkonini beradi:
9
- vaqt va joyni iqtisod etish, ya’ni hamma komponentlarni xarid qilish,
saqlash va murakkab bо‘lgan tarkiblarni aralashtirib tayyorlashdan voz kechiladi;
- har qanday murakkablikdagi tarkiblarga buyurtma berish imkonining
mavjudligi, chunki quruq qurilish qorishmalari zamonaviy uskunalar yordamida
tayyorlanadi;
- nobudgarchilikning yо‘qligi, ya’ni hoxlagan vaqtda zarur miqdordagi
qorishmani tayyorlash mumkin;
- transport xarajatlarining iqtisodi, ya’ni quruq qurilish qorishmalaridan
foydalanish qurilish maydoniga doim tayyor qorishmani tashib keltirishdan voz
kechish imkonini beradi;
- Yuqori sifat kafolatining mavjudligi, ya’ni tarkib komponentlarini aniq
о‘lchash hisobiga qorishma retseptining aniqligi (quruq qurilish qorishmalarining
sifatini qurulish maydonida komponentlarni о‘lchab tayyorlangan qorishmalarning
sifati bilan solishtirib bо‘lmaydi).
Zamonaviy quruq qurilish qorishmalarining nomenklaturasi juda kengdir.
Qurilish materiallari bozori hozirgi vaqtda suvoq, shpaklyovka, zatirka, yelim,
gruntovka va boshqalarning xilma-xil turlarini taklif etmoqda.
Hozirgi vaqtda respublikamizda 40 yaqin kichik va о‘rta biznes tadbirkorlari
tomonidan quruq qurilish qorishmalari ishlab chiqarilmoqda. О‘zbekiston quruq
qurilish qorishmalari bozorida о‘zimizning mahalliy quruq qurilish qorishmalarini
ishlab chiqaruvchilarimizdan KNAUF, «Alimix Prodution», OOO "REAL
BUILDING MATERIALS" (Qorasaroy qurilish materiallari) kompaniyalari, OOO
Eleron Elit Servis, SP BAUPLAST , «Rademus-servis» xususiy kompaniyasi,
VENTUM, OOO "New Live Buildis", «RAHNAMO» kompaniyasi, MEGAMIX
kompaniyasi, OOO «ZEIGER IMPEX», OOO "RAZATA", OOO "BI Vermiulit
Group" va boshqalar yetakchilik qilmoqda (1-rasm).
Eng zamonaviy uskunalar bilan jihozlangan zavod-avtomatlarda Yuqori
sifatli, dunyo standartlari talablariga javob bEyeradigan suvoq qorishmalari,
shpaklEyevkalar, gruntovkalar, quyma pollar va boshqalar ishlab chiqarilmoqda.
10
1-rasm. Respublikamizda ishlab chiqariladigan quruq qurilish qorishmalaridan namunalar.
GOST 31189-2003 da quruq qurilish qorishmalarining klassifikatsiyasi
belgilab qо‘yilgan. Unga kо‘ra quruq qurilish qorishmalari asosiy vazifasi,
foydalanilayotgan bog‘lovchisining turi va tо‘ldiruvchisining eng yirik о‘lchamiga
qarab sinflarga bо‘linadi.
Asosiy vazifasiga kо‘ra ular:
-
tekislovchi;
-
pardozlovchi;
-
pol uchun;
-
ta’mirlash uchun;
-
himoyalovchi;
-
terish uchun;
-
montaj uchun;
-
dekorativ;
-
gidroizolyatsiya uchun;
-
issiqlik izolyatsiyasi uchun;
-
gruntlash uchun kabi asosiy turlarga bо‘linadi.
Foydalanilayotgan bog‘lovchisining turiga qarab quruq qurilish qorishmalari:
11
-
sementli;
-
gipsli;
-
ohakli;
-
polimerli;
-
murakkab turlarga bо‘linadi.
Quruq qurilish qorishmalari avtomatlashtirilgan zavodlarda yoki ishlab
chiqarish bazalarining maxsus uzellarida markazlashtirilgan holda ishlab
chiqariladi. Hozirgi vaqtda turli maxsuldorlikka ega Yuqori avtomatlashtirilgan
quruq qurilish qorishmalari ishlab chiqaruvchi moduli zavodlar yaratilgan va
muvafaqqiyatlik bilan foydalanilmoqda.
Zavodning maxsuldorligi avvalo aralashtirgichning xajmi, qadoqlovchi
mashinalarning soni, materiallarni saqlash siloslarining soni va xajmi bilan
aniqlanadi.
Xorijda quruq qurilish qorishmalari zavodlari vertikal sxema bо‘yicha
loyihalashtiriladi.
Umumiy kо‘rinishda quruq qurilish qorishmalarini ishlab chiqarishning
texnologik jarayoni quyidagi asosiy operatsiyalardan iborat (2 - rasm):
Bog‘lovchi moddalar (sement, ohak, gips) siloslarda saqlanadi. Qum shtabel
tipidagi ombordan (1) yerosti galereyasi bо‘ylab tasmali konveyerlar tizimi (2) va
ta’minlagich (3) orqali quritish barabaniga (4) uzatiladi. Kvars qumini quritish
aylanuvchi quritish barabanida 550-600
0
S haroratda quritiladi. Quritilgandan sо‘ng
qumning qoldiq namligi 0,1-0,2 % dan kо‘p bо‘lmasligi kerak. Qum quritilganidan
sо‘ng vibro elaklarda (5) elanib, zarur fraksiyalarga ajratiladi. Odatda qum
quyidagi fraksiyalarga ajratiladi: 0,15-0,5; 0,5-1,2; 1,2-3 mm.
| 