O‘rta bosqichda 2-4 Gr, og‘ir bosqichda 4-6 Gr, juda og‘ir bosqichda 6 Gr
dan yuqori miqdordagi nurlanish hollari kuzatiladi. 1-10 Gr dozadagi nurlanishda
organizmda asosan ko‘mik shikastlanadi, shuning uchun o‘tkir nur kasalligining bu
turi ko‘mik tur deb ataladi. Odam 20 Gr va undan
yuqori dozada nurlanish olsa,
qon yaratuvchi a'zolardan tashqari, ichak epiteliysi ham shikastlanadi. Ichak
shikastlanganda qon yaratuvchi a'zolarda jiddiy o‘zgarishlar ro‘y bermasligi
mumkin, ammo shikastlanganlar tezda o‘lib qoladilar.
Odam juda katta dozada nurlanish olganda o‘tkir nur kasalligining toksemik
va
serebral turi rivojlanadi, bunda nurlangan odam bir necha soat, ba'zan bir
kundan so‘ng o‘ladi.
Nur kasalligining 1-darajasi (engil daraja) 1-2 Gr (100-200 r)
miqdordagi
radiasiya doza ta'sirida rivojlanadi. Zararlangan kishilarda 3-5 soatdan so‘ng
ko‘ngil aynishi, qusishi kuzatiladi. Kuchsizlik, bosh og‘rishi, ishtaxa yo‘qolishi
mumkin.
Nur kasalligining II-darajasi (o‘rta daraja) 2-4 Gr (200-400 r) miqdordagi
radiasiya dozasidan nurlanganda kelib chiqadi. Bunda umumiy xolsizlik, bosh
og‘rishi, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi va takrorlanib turuvchi qayt qilish
simptomlari rivojlanadi. Qon tekshirilib ko‘rilganda leykositez, limfopeniya
aniqlanadi.
Nur kasalligining III-darajasi (og‘ir daraja) 4-6 Gr (400-600 r)
miqdordagi
radiasiyadan nurlanganda kelib chiqadi. Nur ta'sir etgandan 30-60 daqiqa o‘tgach,
zaralangan kishi ketma-ket qusadi, kuchli bosh og‘rishi paydo bo‘ladi, kuchli
xolsizlik, adinamiya holati rivojlanadi.
Nur kasalligining IY-darajasi (o‘ta og‘ir daraja) 6 Gr (600 r dan ortiq) dan
ortiq nurlanish dozasining miqdori ta'sir etganda rivojlanadi. 15 daqiqadan so‘ng
zararlanganlarda kasallikning boshlang‘ich davri kuchli ravishda rivojlanib boradi.
Zararlangan odam beto‘xtov qusadi, adinamiya holati paydo bo‘ladi, psixomotor
qo‘zg‘alishlar sodir bo‘ladi, kolaps rivojlanadi. Teri va shilliq qavatlar qizarib, tana
harorati ko‘tariladi. Paydo bo‘lgan dastlabki alomatlar 3-4 kun davom etadi.
Ikkinchi xaftaning oxiriga borib o‘lim kuzatiladi.
Joylarda radioaktiv moddalar bilan zararlanishning
radiasiya darajasi
aniqlansa, tezlik bilan "Radioaktiv zararlanish" degan signal beriladi va aholini
ximoyalash ishlari o‘tkaziladi.
Ular pana joylarga o‘tkaziladi. Bundan keyin ularni shu yerda bo‘lganda
oladigan taxminiy nurlanish dozasi aniqlanadi. Masalan: joylarda radiasiya darajasi
200 R/s ni tashkil qilsa va kishilar shu yerda 3 soat mobaynida qolib ketsa,
ularning olgan nurlanish dozasi D = 200 x 3 = 600 rentgenni tashkil qiladi.
Kishilarni zararlanganligini aniqlashda avvalo tananing ochiq qismi (qo‘l,
yuz) tekshirib boriladi.
Keyin tananing boshqa qismlari – ko‘krak, qorin, orqa va oyoqlar tekshirib
ko‘riladi.
Radioaktiv ,kimyoviy va bakterialogik vositalar
falokatlar natijasida aholi
yashaydigan punktning territoriyasi (kuchalar, xovlilar) binolar, qurilishlar,
tranasport va xar xil mol-mulklar zaxarlanib qoladi. Zaxarlangan joydagi kishilar
og‘ir shikastlanishi mumkin.
Shuning uchun radiaktiv moddalar, zaxarlovchi
moddalar va kasalliklar
tug‘diruvchi
mikroblar
bilan
zaxarlangan
xamma
narsalar
albatta
zararsizlantirilishi (dezaktivasiya, degazasiya va dezinfeksiya qilinishi) lozim.
Radioaktiv moddalar bilan zaxarlangan yuzalarni bu moddalardan tozalash
