|
R e j a : xfx fani o’qitilisqidan maqsadKimyoviy qurollar
- zaxarli kimyoviy birikmalar bo‘lib , ular asosan
dushman tarafidan ishlatiladigan zaxarli moddalar xisoblanadi. Kimyoviy
qurollarning kuchi ularning zaxarli xususiyatiga qarab belgilanadi. Kimyoviy
qurollar himoyalanmagan odamlar, xayvonlar, o‘simlik, yer, suv, havo, inshoot,
texnika va jamiki ko‘rinadigan narsalarni zaxarlaydi. Bunday qurollar asosan nafas
yo‘li, teri, oshqozon-ichak va yaralangan joylarda qon bilan ta'sir qilishi mumkin.
Zaxarlovchi moddalarning kuchi uning zaxarliligi, tez ta'sir etuvchanligi va
chidamliligi bilan o‘lchanadi. Dastlabki kimyoviy qurollar unitar tarzda
ishlatilgan, ya'ni bitta zaxarli modda kimyoviy qurol sifatida qo‘llanilgan.
Keyinchalik binar kimyoviy qurol yaratildiki, buning oldini olish va qurol
asoratidan qutilish juda xam muammo xisoblanadi. Binar- ikki va undan ortiq
zaxarli moddasi bo‘lgan qurol demakdirqaltiratuvchi zaxarli moddalar
(xlorasetofe. Kimyoviy qurollar ishlatilganda bug‘, aerozol yoki tomchi xolatida
o‘tkaziladi. xamma zaxarlovchi moddalar o‘zining ta'sir qilishiga , qanday
ishlatilishiga xamda boshqa xususiyatlariga ko‘ra:
asabni falajlovchi (zarin, zomon, Vi-iks);
Terida yara paydo qiluvchi (iprit, azotli iprit, lyuizit);
umumiy zaxarlovchi (sianid kislota, xlorsian, sinil kislota);
bo‘g‘uvchi xususiyatli zaxarli moddalar (fosgen, difosgen);
non, adamsit);
psixokimyoviy zaxarli moddalar (LSD, Bi-Zet).
Zaxarli moddalar zaxarlash xususiyatiga xamda taktik qo‘llanishga ko‘ra quyidagi
guruhlarga bo‘linadi:
O‘ldiruvchi - Vi-iks, zarin, zomon, iprit, sinil kislota, xlorsian, fosgen.
Vaqtinchalik faoliyatni yo‘qotuvchi - Bi-Zet.
qaltiratuvchi - xlorasetofenon, adamsit, Si-Es, Si-Er.
Kimyoviy qurol qo‘llanilgan xududda kimyoviy moddalardan zaxarlanish
o‘chog‘I xosil bo‘ladi.Uning kattaligi ishlatilgan zaxarlovchi modda miqdoriga ,
uning turiga, ishlatish usuliga xamda ob-havo sharoitlariga bog‘liq bo‘ladi.
Kimyoviy qurollar organizmga ta'sir etish vaqtiga qarab tez xamda sust ta'sir
etuvchi xillarga bo‘linadi. Tez ta'sir etuvchi zaxarli moddalarga - zarin, zomon,
sinil kislota, xlorsian, Si-Er kirib ularning ta'siri bir necha daqiqada kuzatiladi.
Sekin ta'sir etuvchi zaxarli moddalarga Vi-iks, iprit, fosgen, Bi-Zet kirib,
ularning ta'siri bir necha vaqtdan keyin kuzatiladi. Kimyoviy xolat deb, dushman
tomonidan kimyoviy qurollar ishlatilganda yoki kimyoviy ob'ektlarda xolokat yuz
berganda atrof-muqitga kuchli ta'sir etuvchi zaxarli moddalar(KTZM) tarqalganligi
natijasida xosil bo‘lgan sharoitga aytiladi.
orqali amalga oshiriladi.Xalq xo‘jaligi ishlab chiqarish ob'ektlarida kimyoviy
|
| |
