16-Jadval.
Turli oziqlar tarkibidagi karotin miqdori (1kg. oziqada, mg. hisobida)
Oziqlar
Karotin(mg
•)
Sun’iy pichanzorlar pichani
45-115,0
Tabiiy pichanzorlar pichani
60,0
Xashaki sabzi
0
,7-2,0
Qizil sabzi
75-256,0
Makkajuhori silosi
19-37,0
Kungaboqar kunjarasida
2
,3-2
,6
Qishda sogilgan sigirlar suti
0,4-1
,8
,
Yozda sogilgan sigirlar suti
3,5-4,5
D-vitamin (kalsiferol, antiraxitik). D-vitaminning bir-biriga o‘xshash
10 ga yaqin birikmalari mavjud. Ammo shulardan ikkitasi sut emizuvchilar
organizmida kalsiy va fosfor almashinuviga ta’sir qilib katta rol o‘ynaydi.
Bular
vitamin D
2
va D
3
dir. D
2
vitamin (ergokalsiyferol). Ultrabinafsha
nurlarning ta’sirida o‘simliklardagi ergosterin provitamin pigmentidan
hosil bo‘ladi. D
3
vitamin (xolekalsiyferol) organizmda quyosh nuri
ta’sirida xolesterindan sintezlanishi mumkin.
Bu vaqtda oraliq modda
sifatida 7-digidroxolesterin paydo bo‘ladi. Bu modda vitamin D
3
ning
provitamini deyiladi. Hayvonlar organizmida har ikkala vitaminning ta’sir
qilishi bir-biriga yaqin.
Pichan quritish vaqtida o‘simlik tarkibidagi ergostermning ozroq
qismi quyosh nurlari ta’siri bilan D
2
vitaminga aylanishi mumkin. D
vitaminning manbai esa ayrim baliqlaming jigari hisoblanadi.
D-guruh vitaminlari ingichka ichaklar devori orqali o ‘t
suyuqligi ishtiroki
bilan so‘riladi. D vitaminning asosiy funksiyasi ichak devori orqali kal’siy
va
fosfoming
so‘rilishini
tezlashtirib,
organizmda
suyaklanish
jarayonlariga ta’sir qilishdan iborat. Ozuqa tarkibidagi kalsiy va fosfor
miqdori o ‘zaro to‘g‘ri nisbatda boigandagina D, vitamin ularning
so‘rilishi va almashinuviga ta’sir qila oladi. Yosh, o‘sayotgan
hayvonlar
organizmi vitamin D ga ayniqsa muhtoj, bu vitamin yetishmasligi
oqibatida raxit kasalligi kelib chiqadi. Raxit kasalligiga suyak va
tog‘aylarda yyetarli miqdorda kalsiy yetishmay
qolishi natijasida
organizmda
suyaklanish jarayonlari
buziladi.
Oqibatda
suyaklar
bo‘shashib yumshashadi, ogirlik ta’sirida egiluvchan (deformatsiya-
lanuvchan) boiib qoladi. Oyoqlar egilib, majruh shaklga kiradi.
225
Suyaklaming shu tariqa yumshab qolishi osteomalyatsiya deyiladi.
Qonda
kalsiy kamayib, suyaklanish jarayonlarida katta ahamiyatga ega bo‘lgan
fosforli kalsiy tuzlarining yetishmasligi kuzatiladi. Raxit paytida hayvon
o'sishdan qoladi, anemiya-kamqonlik, ishtahaning yo‘qolishi kabi hollar
kuzatiladi. Yozda organizmning D vitaminga bo‘lgan
ehtiyoji hayvonlar
terisidagi 7-degidroxolesterinning quyosh nuri ta’sirida D
3
vitaminga
aylanishi tufayli qisman qoplanadi. Shu sababli D vitaminga muhtojlik
asosan qishda, hayvonlar qorong‘i joyda boqilganda, quyosh nuri
kamayganida kuzatiladi. Qishloq xo‘jalik
hayvonlarining D vitaminga
bo‘lgan sutkalik talabi 100kg. tirik vazniga nisbatan olganda 500-1500mg.
halqaro birlikka teng. Parrandalar tuxumga kirgan davrda ularga D vitamin
juda zarur. D vitamin organizmga haddan tashqari ko‘p kiritilsa, unga
zaharli ta’sir qiladi. Ayni vaqtda suyaklar haddan ortiq ohaklanib ba’zi
ichki organlarda ham ohak to‘planadi.
17-Jadval.
Turli oziqalardagi D vitamin miqdori (lkg.ozuqada, halqaro birlik
hisobida)
Ozuqalar
Vitaminning miqdori
1.
Pichan(quyoshda quritilgan)
550
