Raqamli texnologiyalardan foydalangan holda mijozlarga xizmat

37 

Professional masalalar: slayd va negativ fotoplyonkalar 
uchun 1200 dpi va yuqori; 

Kulrang gradiatsiyali tasvirlar (masalan, oq-qora surat) 
uchun 150 – 200 dpi. 
Matnni tanish dasturlari koʻp, ulardan ayrimlari: 

ABBYY FineReader; 

Cuneiform; 

Tesseract; 

Free OCR; 

Img2txt; 

NewOCR. 
FineReader dasturida quyidagicha ishlanadi: 

Skanerlangan tasvirdan matnni tanish uchun maydon 
(parcha) ajratiladi. Dastur ajratilgan parchani avval qatorlarga, keyin 
qatorni esa belgilarga ajratadi. 

Alohida ajratilgan belgini tanlangan tilga (tillarga) koʻra 
tanishga oʻtadi. 
Tanib olish amalga oshirilgach, aksincha jarayon boshlanadi – 
hujjat sintezlanadi: belgilardan soʻz, soʻzdan qator, qatordan kolonka va 
hujjat hosil qilinadi. Natija, odatda, RTF yoki Microsoft Word 
formatida asl hujjatga yaqinlashgan koʻrinishdagi fayl sifatida 
saqlanadi. 
FineReader da hujjatni ishlash tartibi (3.1-rasm): 
1. 
hujjatni skanerlash – Scan (Skanerlash) tugmasi; 
2. 
hujjatni segmentatsiyalash (bloklarga ajratish); 
3. 
hujjatni tanish - knopka Read (Oʻqish) tugmasi; 
4. 
natijani tahrirlash va tekshirish - Check Spelling 
(Tekshirish) tugmasi; 
5. 
hujjatni saqlash tugmasi – chiquvchi fayl formati (doc, pdf). 
Matn bilan ishlovchi dasturiy vositalar: 

elektron bloknotlar; 

matn muharrirlar; 

matn protsessorlari; 

tahririy-matbaa tizimlari; 

tarjimon-dasturlari va b. 
Matn muharriri – matnlarni yaratish (kiritish), tahrirlash va 
bezash dasturiy vositasidir (misol uchun «Leksikon», «Slovo i delo», 

38 
«Edit», «Ched», «Note Pad», «Write» va b.). Matnni tahrirlash deganda 
ichki (mazmun jihatdan) va tashqi (koʻrinish jihatdan) oʻzgartirish 
operatsiyalari tushuniladi. 
3.1-rasm. FineReader ish oynasi. 
Matn protsessori matn muharriridan kengaytirilgan funksional 
imkoniyatlari bilan ajralib turadi (misol uchun Word (Microsoft 
Office), Word Pro (Lotus Smart Suite), Word perfect (Perfect Office) 
va b.) [18]: 

Moslanadigan foydalanuvchi menyusi; 

Kontekstli menyuning ishlatilishi; 

Matn 
jadval 
bilan birga 
kelishi 
va 
unda sodda 
hisoblashlarning amalga oshirilishi; 

Grafik obyektlarni qoʻyish yoki oʻrnatilgan ichki asboblar 
yordamida ularni yaratish; 

Formula, diagrammalar qoʻyish; 

Matnni roʻyxatlar va bukvitsalar bilan bezash; 

Matnni avtokorreksiyalash asboblaridan foydalanish; 

Makroslarni yaratish va foydalanish; 

Orfografiyani, sintaksisni fonda tekshirish. 
Hujjatni formatlash: 

39 

Har bir hujjat sahifadan tashkil topadi. Shuning uchun, 
avvalo, sahifa parametri (formati, koʻrinish /kitob, albom/, maydon 
oʻlchami va b.) oʻrnatiladi. 

Abzats 
matn 
hujjatning 
asosiy 
obyektlaridan 
biri. 
Kompyuter hujjatlarida abzats deb maxsus «abzats oxiri» boshqaruvchi 
belgisi bilan tugagan matn qismi tushuniladi. Bu belgini kiritish 
 tugmasini bosish bilan erishiladi. 

Hujjat belgilardan tashkil topadi. Belgilar – bu harflar, 
sonlar, probel (boʻsh joy), tinish belgilari, maxsus belgilar. 

Belgilarning asosiy xususiyatlari: shrift, oʻlchami, shakli va 
rangi. 

Shrift – bu ma‘lum shakldagi belgilarning toʻliq toʻplami. 

Shrift oʻlchami birligi punkt (1 pt = 0,376 mm). Shrift 
oʻlchami katta diapozonda oʻzgarishi mumkin (odatda 1 dan 1638 
punktgacha). 
Matnda turli roʻyxatlarni keltirish uchun roʻyxat turi keltiriladi: 
- 
Raqamli roʻyxat. Elementlari arab va rim raqamlari hamda 
harflar bilan beriladi. 
- 
Markerli roʻyxat. Elementlari maxsus belgi - marker bilan 
belgilanadi. 
Jadval qator 
va 
ustundan, 
ular 
kesishmasida katakdan 
(yacheykadan) iborat. Jadval yordamida abzatslarni qatorlarga ajratish, 
matn bilan tasvirlarni moslikda keltirish kabilarni amalga oshirish 
mumkin. Sonlardan iborat jadvallarda hisoblashlarni (jamlash, 
koʻpaytirish, maksimal va minimal sonni qidirish kabilarni) bajarish 
mumkin. 
Tahririy-matbaa tizimlari: 
Ularda matn protsessorlarining barcha funksiyalari bajarilgan 
holda quyidagi qoʻshimcha imkoniyatlar boʻlishi lozim: 

Turli matn muharrirlarida tayyorlangan matnlarni qabul 
qilishi; 

Turli platformali kompyuterlarda tayyorlagan skanerlangan 
yoki chizilgan tasvirlarni qabul qilishi va ularning ranglarini 
oʻzgartirishi; 

Katta shriftlar toʻplami va ularni grafik qayta oʻzgartirishi; 

Tasvirni matn bilan har xil oʻrash imkoniyati; 

40 

Sahifada matnni optimal joylashtirish va sahifani avtomatik 
ravishda qoʻyish; 

Har xil chop etish vositasiga moslashish va b. 
Tarjimon-dasturlar yoki kompyuter lugʻatlari: 
Ular har xil tillardagi minglab soʻz va soʻz birikmalar tarjimasini 
saqlaydi. Ular foydalnuvchiga quyidagi imkoniyatlarni yaratishi zarur: 

Tilni va tarjima yoʻnalishini tanlash; 

Nafaqat umumiy, balki maxsus soʻzlarni ham berish; 

Lugʻatdan tezkor qidirishni amalga oshirish; 

Multimediali xizmat (diktor ovozi) taklif etish. 
Matn koʻrinishidagi axborot fayl sifatida saqlanadi. Fayl formati 
matnning faylda saqlanish usulini belgilaydi. Matnli faylning oddiy 
formatida faqat belgilarni (belgining sonli kodini), boshqalari esa 
qoʻshimcha boshqaruvchi kodlarni, ya‘ni matn formatlanishini 
saqlaydi. 
Hozirda 250 ta matnli fayl formatlari mavjud. Koʻp ishlatiladigan 
formatlar: 

TXT. Universal format. Matn formatlanmagan koʻrinishda 
(faqat abzats oxiri belgisi qoʻyilgan holda saqlanadi). Bu format har xil 
operatsion tizimda foydalanadigan dasturlar (ishlanmalar) tomonidan 
oʻqiy olinadi. 

RTF (Rich Text Format) (RTF). Barcha formatlashlarni 
oʻzida saqlab qolgan umumiy format. Saqlab qolingan boshqarish 
kodlari buyruqlarga aylantirilgan holda koʻpchilik ishlanmalar 
tomonidan oʻqilishi ta‘minlanadi. Bu formatda matn fayli hajmi katta 
boʻladi.

Word hujjat (DOC). Word matn protsessorida matnlarni 
saqlash formati. Formatlashni toʻliq oʻzida saqlaydi. 16-bitli belgi 
kodirovkasini ishlatadi, uning uchun Unicode shriftlari boʻlishi lozim. 

Word 2007/2010 hujjati (DOCX). XML (web-sahifalar 
uchun til) elementlarni oʻzida saqlaydigan Word formati. U oldingi 
Word hujjatlarni oʻziga butunlay oʻtkaza oladi. DOCX formatidagi 
faylning hajmi DOC formatidagi fayl hajmidan ancha kichik boʻladi. 

Works 4.0 hujjati (WPS) . Works 4.0 tizimini uchun format. 
Unga Word hujjatlari formatlanishi toʻliq oʻtmaydi. 

Download 3,34 Mb.