17
chiqarish va xizmat ko`rsatishning imkoniyatini oshirish imkonini beradi.
O`zbekiston Respublikasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatini
tashkil
etish
va
rivojlantirilishining
amaliy
natijalarini
2010
yilda
mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari bo`yicha taxlil
qiladigan bo`lsak, mahalliylashtirish dasturi doirasida 2017 yilda 1 ming 76 ta
loyiha amalga oshirildi. Mahalliylashirilgan mahsulot ishlab chiqarish hajmi 1,4
barobar oshdi, import o`rnini bosish bo`yicha yakuniy samaradorlik 3 milliard 400
million dollarni tashkil etdi va bu 2009 yilga nisbatan 1,2 barobar ko`p demakdir.
Korxonalar o`rtasida kooperatsiya aloqalari mustahkamlanmoqtsa, bu
jarayonga kichik korxonalar va xususiy biznes sub`ektlari
tobora keng jalb
qilinmoqda.
2017 yilda o`tkazilgan Xalqaro sanoat yarmakasi va Kooperatsion birjada
dunyoning 51 ta mamlakatidan 700 dan ortiq xorijiy firma va kompaniya
vakillari qatnashdi, 500 dan ortiq yangi turdagi mahsulot namoyish etildi, qiymati
2 trillion 600 milliard so`mlik shartnomalar imzolandi. Bu raqam oldingi
yarmarkalardagi ko`rsatkichga nisbatan 1,4 marta ko`pdir. YArmakada umumiy
qiymati 2 milliard 700 million dollarlik eksport bitimlari tuzildi va bu 2009 yil
darajasidan 1,2 barobar ortiqtsir
1
.
Mazkur
natijalardan kelib chiqib, respublikamizda kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan moliyaviy, iqtisodiy hamda xuquqiy
kafolatlanishi bevosita aholini tovar va xizmatlarga bo`lgan ehtiyojini
qondirishning muxim omillari sifatida e`tirof etiladi. Kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik faoliyatining moliyaviy barqarorligini ta`minlash yo`nalishlari)
sifatida quyidagilarni ko`rsatish maqsadga muvofiq:
-faoliyatni tashkil etishdagi moliyaviy tashkilotlar
tomonidan pul va
kredit resurslari ajratilipsh;
- faoliyatni tashkil etishdagi tadbirkorlik sub`ektlarining o`z
ixtiyoridagi mablag’laridan foydalanish asosida;
- faoliyatni tashkil etishdagi xorijiy investitsiya va kredit
tashkilotlari tomonidan moliyaviy resurslar ajratilishi;
- faoliyatni tashkil etishdagi homiylik firmalari va grant
tashkilolari tomonidan mablag’lari asosida.
O`zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyati va kichik biznes
sub`ektlari moliyaviy barqarorligini oshirishda mavjud faoliyatning ishlab
chiqarish imkoniyatlarini yangi texnologiyalar va
faoliyatni kuchli raqobat
asosiga tashkil etish hozirgi kunda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. SHuning
uchun kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida ishlab chiqarishni
avtomatlashtirish, kadrlarni o`z mutaxassisligiga ko`ra to`g’ri joylapgpfish, tovar
va xizmatlar ishlab chiqarishga sifat talablarini shakllantirish, iste`mol tovar va
xizmatlar bozorida mavqega ega bo`lish omillarini ishlab chiqish faoliyatining
iqtisodiy Hamda moliyaviy saloxdagini ta`minlash omillari sifatida e`tirof
etiladi.
Respublikamizda kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini moliyaviy
barqarorligini
ta`minlashning
davlat
tomonidan
hukukiy
mexanizmi
18
shakllantirilishi faoliyat va kichik biznes sub`ektlari va moliyaviy tashkilotlar
o`rtasidagi moliyaviy munosabatlarning izchilligini ta`minlashga
xizmat
qilmokda. Buni, o`z navbatida, soliq yuki kamaytirilishi, banklar tomonidan
kredit imtiyozlari berilishi, eksportga yo`naltirilgan ishlab chiqarish
rag’batlantirilishi, mexnat resurslari bandligini ta`minlash
nuqtai nazaridan
imtiyozlar berilishi kabilarda ko`rish mumkin.
YUqoridagi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatining moliyaviy
barqarorligini ta`minlash omillariga qo`shimcha -sifatida kuyidagalarni
ko`rsatib o`tish maqsadga muvofiqtsir:
- kichik biznes sub`ektlari faoliyatini eksportga yo`naltirilgan tovarlar
ishlab chiqarishga asoslangan imkoniyatlarini oshirish evaziga xorijiy valyuta
tushumini oshirish;
- aholini zaruriy birlamchi tovar va xizmalarga bo`lgan talabini hisobga
olib faoliyatni tashkil etish asosiga aholi pul mablag’larini jalb etish etishni
rivojlantirish mumkin;
- xorijiy davlatlarda zaruriy iste`mol tovarlariga talabning
xususiyatlaridan
kelib chiqib, eksportga yo`naltirilgan ishlab chiqarish
asosidagi moliyaviy barqarorlik;
- respublikamizda bank va mijoz hamkorligi imkoniyatlaridan kelib chiqib,
kichik biznes sub`ektlarining banklardagi moliyaviy mablaglari ta`minotini
shakllantirish va jalb etish.
19
Biz kichik biznesning rivojlanishida asosiy omillardan biri bo`lgan kichik
biznesni moliyaviy qo`llab-quvvatlash maqsadli tuzilmasini mamlakatimiz va
xorij tajribalariga tayangan xolda ichki va tashqi omillar, shuningdek,
qator
munosabatlar majmuini o`zida saqlovchi tizim, ya`ni modulni berishga harakat
qilamiz. Izlanish natijasida shunday xulosaga keldikki, kichik tadbirkorlik
rivojlanishining moliyaviy mexanizmi 4 ta asosiy tarkibdan, ya`ni byudjet
mexanizmi, soliq, kredit, o`z-o`zini moliyalash mexanizmlaridan iborat (11.3.1-
rasm).
