Laboratoriya mashg’ulotini tashkil etish va o`tkazishda laborantning vazifasi

Kimyo kabinetida laborant asosan quyidagi vazifalarni bajarishi kerak:

Kabinetdagi asbob-jihozlarni tartibli saqlash va kabinetni ozoda tutish jumladan, kimyo kabineti va preparatlar saqlanadigan xonalarni muntazam ravishda (vaqti-vaqti bilan) shamollatib turishi kerak.
Kimyoviy idish, asboblar va ba`zi yordamchi materiallarni qulay o`rinlarga joylashtirish.
O`qituvchining yordamida inventar va asbob-reaktivlarni hisobga olish daftarini yuritish.
O`qituvchining topshirig’iga muvofiq kimyo kabinetiga zaruriy reaktiv va materiallar keltirish. Alohida tuzilgan grafik daftari asosida darsga kerakli o`quv qurollarini tayyorlash.
Aptechkada birinchi yordam uchun zaruriy dori darmonlar bo`lishini nazorat qilib turish.

Bundan tashqari, o`quvchilar laboratoriya ishini bajarayotganlarida xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilishlarini laborant kuzatib turadi. Laborant o`zining nazariy va amaliy bilimlarini doimo oshira borishi va har yili o`qituvchiga imtihon topshirib turishi lozim. Har kuni ishning oxirida kabinetdagi elektr asboblar o`chirilganligini stollarda reaktivlar qolmasligini, vodoprovod va gaz jo`mraklari bekilganligini tekshirib, so`ngra kabinetni qulflaydi. Xar bir laborantda xalat, ko`zoynak, rezina qo`lqop bo`lishi kerak. Laborant doimo ozoda kiyingan bo`lishi, saranjom-sarishta ishlashi, moddalar bilan ishlagandan so`ng qo`lini albatta sovunlab yuvishi lozim. Laboratoriyada sintetik kiyimlar kiyish tavsiya etilmaydi.
Laborant lavozimida yangi ishlayotgan kishiga quyidagicha maslaxat berish mumkin: xar bir ishni mas`uliyat sezgan holda o`ylab, ehtiyotlik bilan bajarishga harakat qilish, moddalarni kapsulyator yoki chinni qoshiqcha yordamida olish, ortiqcha moddalarni idishga qaytarib solmaslik lozim. Agar
modda etiketkasiz idishda bo`lsa, uni o`qituvchining ishtirokisiz sinab ko`rish yaramaydi.
O`quvchilarga o`qituvchining ruxsatisiz hech qanday modda bermaslik kerak. Asbob va idishlarni tajriba o`tkazishga tayyorlashda uning nixoyatda toza bo`lishiga e`tibor berish lozim; benzin quyilgan idishni issiq suv yoki 10% li oxakli suv bilan, yupqa devorli idishlarni esa «fil’tr qog’oz parchalari bilan yuvish kerak. Reaktivlarning qalin devorli shisha idishlarda qizdirish, qizdirilgan reaktivlarni issiq holicha o`lchov kolbasiga quyish yaramaydi. Xavonchada qattiq ishqor yoki tuzni maydalashdan oldin ko`zoynak taqish va rezinali qo`lqop kiyib olishni esdan chikarmaslik lozim. O`t olib ketish xavfi bor moddalarni juda ehtiyot bo`lib qizdirish, bunda ochiq alangadan foydalanmaslik kerak. Gazometrni kislorod bilan to`ldirganda uning suvini to`kish kerak.
Spirt lampalariga faqat denaturat quyiladi. Benzin, kerosin va boshqa organik moddalar qoldig’i rakovinaga emas, balki maxsus idishga quyiladi. Laborant laboratoriya mashg’ulotini o`tkazishda o`qituvchiga bevosita yordam beradi. Har bir laboratoriya mashg’ulotini o`tkazishda laborant nimalarni tayyorlashi kerakligini o`qituvchi maxsus laboratoriya jurnaliga yozib qo`yadi.
Laborant va o`qituvchi o`zaro birgalikda o`quv laboratoriya tajribasini mashg’ulotdan avval birinchidan yaxshilab tayyorgarlik ko`rishlari kerak, ikkinchidan, o`quvchi ishtirokisiz ya`ni o`zlari muayyan tajribani sinov tarzida bajarib ko`rishlari kerak. Aks holda mabodo o`quvchilarga tajribalarni ko`rsatayotganda biror muhim qismi ko`ngildagidek chiqmasa (masalan gaz chiqmay qolsa yoki cho`kma tushmay qolsa yoki rang o`zgarmay qolsa) tajribani ishonchliligiga putur yetishi mumkin.
Laborant ko`rsatadigan tajriba yoki laboratoriya mashg’ulotiga zaruriy asbob va reaktivlarni o`qituvchi tomonidan tuzilgan kartochka asosida tayyorlaydi. Ayrim hollarda ba`zi zarur narsalar laborantning esidan chiqib qolishi mumkin. Shu sababli tayyorlangan o`quv asbob-reaktivlarini o`qituvchi albatta ko`zdan kechirishi va yetishmagan narsalarni laborantga aytishi lozim.
Ko`pchilik hollarda, maktablarimizda laborantlar sifatida umumiy o`rta ma`lumotlilir ishlaydi. Shu sababli laborantning ishlarini doimo kuzatib borish, har haftaning bir kunida laborantlarning ishlari, shuningdek, nazariy bilimlar yuzasidan dars o`tib turish lozim. Ayniqsa, o`qituvchi laborantlarning quyidagi ishlarida ishtirok etishi kerak:

turli normal va molyar eritmalar, shuningdek, ma`lum foizli eritmalar tayyorlash;
o`quvchi stolini turli asbob va reaktiv bilan jihozlash;

v) elektr toki yordamida olib boriladigan mashg’ulotni jihozlash;
g) turli kislota va ishqorlarning eritmalarini tayyorlash;
d) moddalarni klassifikatsiyalashda.
Laboratoriya ishi bajarilayotganda laborant o`quvchilarning bajarayotgan ishlarini o`qituvchi bilan birgalikda kuzatib boradi. Lekin o`quvchining qilayotgan ishiga aralashmaydi, unga xalaqit bermaydi. Zarur hollardagina kerakli materialni olib keladi. Umuman, laboratoriya mashg’ulotining samarali o`tishi, o`qituvchi va o`quvchilarning tayyorgarligi bilan birga laborantning ongli ravishda bilib tushunib ishlashiga ham ko`p jihatdan bog’liq. Shu sababli laborant o`z vazifasini to`g’ri anglab, sidqidildan bajarishi kerak. Laboratoriyada, preparatlar xonalarida ovqat tayyorlash, ovqatlanish maqsadga muvofiq emas. Laborantning yana bir muhim vazifalaridan biri bu eskirgan va belgilangan yaroqlilik muddati o`tgan (yoki muddati yaqinlashgan) reaktiv va preparatlarni muntazam nazorat qilib bu haqida muddat tugashidan kamida 1 oy avval o`qituvchiga bildirishi yoki eslatishi kerak bo`ladi. Qolaversa etiketkasiz, tarkibi noaniq reaktivlarni laboratoriyada saqlamasligi kerak.
Yuqori kontsentratsiyali, o`yuvchi yoki o`tkir xidli (yoki shularga o`xshash) moddalarni hech qachon nazoratdan chetda qoldirmaslik kerak. Ularni qulflanadigan seyf yoki shkaflarda maxsus qutilarda saqlanishi xavfsizlikni ta`minlanishiga yordam beradi.

Download 492.78 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 41

Download 492.78 Kb.