Laboratoriya mashg’ulotini tashkil etish va o`tkazish

Hozirgi vaktda yangi dasturga ko`ra maktablarda laboratoriya ishlarini o`quvchilarning o`zlari mustaqil o`tkazadigan bo`lishiga harakat qilish kerak. Odatda laboratoriya ishini o`quvchilar bir stolda yakka o`zi yoki ikkitadan bo`lib bajaradilar.
Laboratoriya stolida asbob va materiallar avvaldan tayyorlab qo`yilgan, ishlatiladigan reaktivlar solingan idishga reaktivlar nomi yozilgan bo`ladi. Lekin bu asbob-reaktivlarga o`quvchilar o`qituvchining ruxsatisiz tegmasligi kerak. O`qituvchi laboratoriya ishini boshlashdan avval stoldagi moddalarni izohlab o`tadi, asboblarni qanday yig’ish, qizdirish asboblaridan qanday foydalanishga, gaz olinadigan asbobni qanday ishlatish usullarini tushuntiradi, shu mashg’ulotda bajariladigan ishning mazmuni bilan o`quvchilarini tanishtiradi, ishning qaysi
tartibda bajarilishini aytib beradi. Mashg’ulot vaqtida o`qituvchi o`quvchilarning konsentrlangan kislota, ishqorlar va spirt lampasi bilan ishlashini doimo nazorat qilib turadi. Masalan: kislota bilan metallning o`zaro ta`siri tajribasi quyidagicha o`tkaziladi: hamma o`quvchilarga probirkaga 5 ml kontsentrlangan nitrat kislota quyib, bir necha mis donasi tashlashni va chiqayotgan qo`ng’ir gazni kuzatishni buyuradi. So`ngra ikkinchi probirkada shu tajribani suyultirilgan kislota bilan o`tkazishni taklif etadi. Bunda qanday reaksiya ketadi?
Mis metali qaysi holda kislota bilan reaksiyaga kirishadi? Va qanday gaz ajralib chiqadi?
O`qituvchi bu gazni suvda eritib, unga metiloranj tomizib ko`rishni buyuradi. Bunda nima sodir bo`ldi?
Tajribaning natijalaridan xulosa chiqarib daftaringizga yozib qo`ying.
Shundan keyin yana boshqa bir tajriba ko`rsatiladi.
7 sinf o`quvchilari tayyorlangan quyidagi laboratoriya ishni bajarishga kirishadi. Temir bilan oltingugurtning 2 g ga teng aralashmasi probirkaga solinadi va probirka shtativga mahkamlanadi. Keyin spirt lampasi bilan kuchli qizdiriladi, bunda probirkadagi modda cho`g’lanib yonib ketadi. So`ngra spirt lampasini olib qo`yib, probirkadagi modda sovitiladi va hosil bo`lgan moddaning xossasi tekshirib ko`riladi. Tajriba tugagach, o`qituvchi quyidagi savollarni o`rtaga tashlab, tajriba-dan o`quvchilar nimani bilib olganliklarini tekshirib ko`radi:

qanday moddalar qizdirildi va bunda qanday reaksiya sodir bo`ldi?
reaksiyada qanday modda hosil bo`ladi?

v) reaksiya davomida energiya ajraladimi yoki yutiladimi? Buni siz nimadan bilib oldingiz?
O`qituvchi berilgan savollarga yozma javob berishlarini tavsiya etadi.
Shundan keyin tajribaning ikkinchi qismini bajarishga o`tiladi.
O`qituvchi probirkaga 3 ml simob (II)-nitratdan quyib, unga mis plastinkasini tushirishni buyuradi. Ma`lum vaqt o`tgach, plastinka eritmadan pintset yordamida ehtiyotlik bilan olinib, suvda yuviladi va mis plastinkasiga
yopishib qolgan simob donachalari kuzatiladi. Har bir o`quvchi o`zining bajargan tajribasidan xulosa chiqarib, uni hisobot daftariga yozadi. Intizom bilan, ongli ravishda o`tkazish va undan to`g’ri xulosa chiqarish bo`yicha musobaqa o`tkazadi. Umuman, laboratoriya mashg’ulotida o`quvchilar quyidagi qoidalarga rioya qilishlari kerak:

Mashg’ulot vaqtida bir joydan ikkinchi joyga ko`chib yurish yaramaydi.
Bo`sh turgan stoldan biror narsani o`qituvchining ruxsatisiz olmaslik lozim. Reaktivlardan ham faqat o`qituvchining ko`rsatmasiga muvofiq foydalanishlari kerak.
Spirt lampasini zarur bo`lmaganda yoqmaslik, mashg’ulot vaqtida qattiq gapirmaslik lozim.
Tajriba tugagach, foydalanilgan asbob va idishlarni tozalab yuvib qo`yishi kerak.
Mabodo biror hodisa ro`y berib qolsa, tezda laborant yoki o`qituvchiga xabar berish kerak. Ko`p yillik tajriba shuni ko`rsatadiki, o`qituvchi tajriba uchun o`quvchilarni zvenolarga bo`lganda ularga alohida-alohida mavzular berish maqsadga muvofiq bo`lmaydi. Aksincha, hamma zvenolarga bitta mavzuni topshirib, bu zvenolar bittasi ilg’or, ikkinchisi sal qoloq o`quvchilardan tuzilgan bo`lsa, qoloq zvenodagi o`quvchilar ilg’or zvenodan o`rnak oladilar ishni puxta bajarishga harakat qiladilar.

Tajriba tugagach, o`quvchilar o`tkazilgan tajribaga hisobot yozadilar. Laboratoriya ishiga hisobotda quyidagilar: o`tkazilgan tajribaning mavzusi, ishlatilgan asbob va reaktivlar, tajribaning mazmuni hosil bo`lgan moddalarning o`ziga xos xususiyatlari, reaksiyaning tenglamasi yoziladi ishlatilgan asbobning rasmi chiziladi. Laboratoriya daftaridagi hisobot o`quvchining nazariy bilimlarni amaliy ish bilan naqadar bog’lay olishini ko`rsatuvchi nazorat ish bo`lib hisoblanadi.

Download 492.78 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 41

Download 492.78 Kb.