6. l-rasm.
B oshqariluvchi
o ld in g i o ‘q q a t a ’sir
qiluvchi k u c h la r.
yo‘nalishini o kzgartirib bo'lmaydi;
v4r = va bo ‘lsa,
avtomobil
noturg'un muvozanatda bo‘ladi. Kritik tezlik qiymati oldingi
g‘ildirakning burilish burchagi
Q ortishi bilan kamayadi,
Demak, avtomobil qanchalik katta
в burchak bilan burilsa,
uning tezligi
shunchalik kam boMishi kerak, shunda u bosh
qariluvchanligini yo‘qotmaydi.
Avtomobilning boshqariluvchanligiga (p,/koeffitsiyehtlarning
qiymatlari sezilarli darajada ta ’sir ko‘rsatadi.
Ustki qobig‘i qattiq bo‘lgan yoMlarda ф > > /Ь о ‘^ап ! uchun
radiusi kichik burilishlarda ham avtomobil boshqariluvchan
ligini saqlab qoladi. Agar cp = / b o ‘lsa, (71) formulada ildiz
o s tid a g i s o n m a n f iy
q i y m a t g a e g a boM ib, a v t o m o b i l
boshqariluvchanligini yo ‘qotadi.
243
A g ar a v to m o b il to r m o z la n is h v a q tid a u n in g o ld in g i
g‘ildiraklari blokirovkalansa, g‘ildiraklarni qanchalik burmaylik
a v to m o b iln in g h a ra k a t y o ‘n alishi o ‘z g a rm a y d i, y a ’ni u
boshqarilmaydi.
6.3. SH INANING YONAKI SU R ILISH I VA
AVTOM OBILNING BURILUVCHANLIGI
Elastik shinaga yonaki kuch t a ’sir etganda avtomobilning
harakat y o ‘nalishini o ‘zgartirib yuborishi m um kin.
Elastik
shinaning yonaki surilishi sxemasini ko ‘rib chiqamiz. (
6
.
2
-
rasm).
G ‘ildirakka faqat og‘irlik kuchi
G\ ta ’sir qilsin, shinaning
perimetri bo ‘yicha Л, 5, C,
D, E nuqtalarni belgilab, g ’ildirakni
aylantiramiz. Agar g‘ildirakka q o ‘shim cha ravishda yonaki
kuch
Py t a ’sir qilsa, uning harakat yo‘nalishi o ‘zgaradi.
Л, B,
6 .2 -ra sm . G M ldirakning y o n ak i
s u r ilm a s d a n (u v o d s iz ) ( a ) va
su rilib (u v o d li) ( c ) gM ldirashi.
244
о
6 .3 -r a s m . Н а г x il ila s h is h
k o e ff its iy e n tla rid a
k o ‘n d a la n g k u c h v a y o n a k i
s u r ilis h b u r c h a g i o ‘r ta s id a g i
b o g ‘la n is h .
C,
D, E nuqtalar
A \ S', С , ГУ, E holatini egallaydi. Shina esa
oldingi y o ‘nalishga 5 burch ak ostida harakat qiladi:
hosil
b o ‘lgan 5 burchak y a ’ni g ‘ildirakning y o ‘nalish o ‘qi
bilan
haqiqiy y o ‘nalishi orasidagi burchak g ‘ildirakning yonaki
surilish burchagi deyiladi. Yonaki surilish burchagi 5 bilan
yonaki t a ’sir etuvchi kuch Py o ‘rtasida
OA uchastkada to ‘g‘ri
proporsional bog‘lanish mavjud (6.3-rasm).
A B uchastkada
Py
ning o ‘sishi shinaning qisman sirpanishiga sabab bo‘ladi va
proporsional bog‘lanish yo‘qoladi.
P9=Py bo ‘lganda shina t o ‘la
siф anadi va
Py o ‘zgarmasa ham 5 burchagi cheksiz ortib boradi.
OABC chizig‘i ilashish koeffitsiyenti ф| u c h u n qurilgan
b o ‘lsin. Agar ф3> ф
2
> ф
1
uchun
