qarshilik koeffltsiyentini orttiradi. Vertikal kuch
G\ m a ’lum
chegaragacha
Kllv koeffltsiyentini orttiradi, keyin esa kamay
tiradi, gbildirakka ta ’sir etuvchi burovchi m om ent AfUv ni kamay
tiradi. Avtomobil o ‘qlarining yonaki
surilish burchaklarini
uning t o ‘g ‘ri yoki egri chiziqli h a ra k ati davrida aniqlash
mumkin. Avtomobilning t o ‘gbri chiziqli harakati davrida yonaki
surilish burchagini aniqlash uchun gNldiraklar markaziga bir
tom ondan kinoapparat obyektivini yerga qaratib,
uning kadrlar
chegarasi avtom obilning b o ‘ylama o ‘qiga parallel ravishda
o ‘rnatiladi. Avtomobilning harakati davrida y o‘l tekisligidagi
d o g ‘lar c h iz iq la r s h a k lid a p ly o n k a g a tu s h a d i. A n a shu
chiziqlarning plyonka b o ‘ylama o ‘qi bilan hosil qilgan burchagi
shu g‘ildirakning yonaki surilish burchagi deyiladi.
Avtomobil egri chiziq bo ‘ylab
harakatlanayotganda uning
o ‘qlaridagi 5burchaklari M AD I (Moskva avtomobil va yo‘llar
instituti) usulida aniqlanadi. Avtomobil saloniga bakcha o ‘rna-
tilib, uning oldingi va orqa o ‘qlari o ‘rtasiga yerga qaratib
forsunkalar mahkamlanadi. Forsunkalarga truba orqali bak-
chadan rangli suv 0,2 ... 0,3 M Pa bosim ostida beriladi. Sinash
boshida avtomobil gorizontal maydonda 3...5 km /soat tezlikda
harakatlanadi (6.4-rasm ). Tezlik o 'z g a rm a s
qiymatga ega
bo ‘lganda bakchaning j o ‘mragi ochilib, forsunkalardan asfaltga
suv purkaladi va y o ‘lda hosil boMgan izlarn in g diam etri
oMchanadi. Katta
R\ radiusli aylana oldingi o ‘q o ‘rtasining
yo‘nalishini, kichik
Ri radiusli aylana orqa o ‘q o ‘rtasining
yo‘nalishlarini ko‘rsatadi. Aylanma harakat tezligi juda kichik
boMgani uchun ua =
0
deb faraz qilinadi.
Shunda
bO AB dan oldingi gMldiraklarning burilish burchagi:
Shu eksperimentni 0 burchak o lzgarmaganda,
lekin tezlik
20... 25 km/soat boMganda qaytariladi. Shinalar elastik b o ‘lgani
u c h u n yonaki surilish t a ’sirida aylanalar radiusi Ri va R:
b o ‘ladi (6.4-rasm) va aylanish markazi 01 nuqtaga ko‘chadi.
AOiAC va AOiCB dan:
Rki cos(0-51) = R2(,
c o s
62.
(74)
R}e
[^1
- sin
2
( 0 - 5 , ) j = /?
2
2c(l - sin
2
52).
(75)
246
(77)
te n g la m a d a n 0 ning q iy m ati a n iq b o ‘lsa, 5i,
62
burchaklarini aniqlash mumkin. Formuladan ko‘rinib turibdiki,
5i,
62
burchaklarning
qiymatlari baza Z, avtomobil shinasining
xarakteristikasi, osma, ml trapetsiyasi va boshqalar ta ’sirida
o ‘zgarishi mumkin. Shunday qilib, yonaki kuchlar t a ’sirida
g ‘ildiraklarning surilishi avtomobilning harakat tezligi, tez
lanishi va yo ‘nalishini o ‘zgartirishi mumkin. Misol tariqasida,
a vtom obilning yonaki surilishi
natijasida aylanish radius-
larining o ‘zgarish sxemasini ko‘rib chiqamiz:
L= d+ X
yoki
L= Rc tg(Q—b ,
)+ R t g 5
2
,
bundan
^ = Z g ( 0 - 5 , ) + 6 5 2 '
( 7 8 )
Agar 5i,
62
burchaklar uncha katta emasligini hisobga olsak
tg(
6
-
6
i)=
0
-
6
i b o ‘ladi. Bu holda (78) tenglama quyidagicha
yoziladi:
(79)
(79) tenglikdan quyidagi xulosalarni qilish mumkin:
a) avtomobil yonaki surilganda uning yo‘nalishi 0,
