Samarqand – 2015




Download 1,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/57
Sana22.01.2024
Hajmi1,42 Mb.
#143422
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   57
Bog'liq
estetika a. i. safarov azimov sh

 
Tayanch iboralar: badiiy idrok, nafosatli idrok, nafosatli bilish, badiiy 
haqiqat, badiiy qiyofa, badiiy ijod, badiiy obraz, badiiy talqin, qobiliyat, iste'dod, 
qorishma (sintez), texnika estetikasi (dizayn), tasviriy san'at, teatr, televideniye, 
kino, adabiyot, mazmun va shakl, teatr, kino, haykaltaroshlik, fojia, komediya
drama, roman, qissa, ruboiy, g'azal, janr
 
San'at keng ma'noli tushunchadir. Zero, san'at inson mehnati, aql-idroki, 
shuuri bilan yaratilgan, vujudga kelgan, ijod qilingan narsalardir. San'at inson 
faoliyatining ijodkorlik turini anglatib, har bir san'at asarida shaxsning o'ziga xos 
iste'dodi namoyon bo'ladi. Va nihoyat, san'at insonning mahorati bilan 
chambarchas bog'liqdir. San'at, keng ma'noda, badiiy qadriyatlar, ularni yaratish 
(badiiy ijod qilish) va iste'mol (badiiy idrok etish) jarayonlarini ham qamrab oladi. 
San'at hozirgi davrga qadar insoniyat taraqqiyoti bilan bog'liq holda rivojlanib 
kelgan. O'zbekiston hududida, Ispaniya, Sahroi Kabir va boshqa bir qator qadimiy 
o'lkalarda uchraydigan qoyalarga o'yib tushirilgan hayvonlarning tasvirlari hozirgi 
davr nuqtai nazaridan ham nafosatli qiymatga ega. Bu yodgorliklar badiiy faoliyat 
kurtaklari endigina ko'rinib kelayotgan inson nafosatli faoliyatining natijalari edi. 
San'at tarixiy taraqqiyot jarayonida hamisha ijtimoiy ehtijlarni qondirib 
kelgan. San'at ijtimoiy hayotning murakkab, rango-rang munosabatlari bilan 
aloqador bo'lib, u bir vaqtning o'zida ham mehnatning alohida turi, ham ijtimoiy 
ishlab chiqarishning maxsus sohasi, ham ijtimoiy ongning bir shakli, ham o'ziga 
xos bilim sohasi, ham ijodiy faoliyatning bir ko'rinishi sifatida amal qiladi. San'at 
ijtimoiy hayotning mustaqil bir sohasi bo'lib, o'ziga xos qonuniyatlari vazifalariga 
ko'ra u alohida jamiyat birligini ifodalaydi. San'at jamiyatning barcha tomonlariga 
ta'sir o'tkazadi, ijtimoiy ongning barcha shakllari bilan aloqaga kirishadi, hayotning 
turli jabhalarida odamlar faoliyat olib borishlarini rag'batlantiradi. 
San'at bilan ijtimoiy hayotni bog'lab turadigan juda ko'p vositachi halqalar 
mavjud. Har qanday badiiy hodisa-muayyan asar, uslubiy yo'nalish bo'lsin, ular 


vujudga kelishi va rivojlanishida diniy, ahloqiy amallarning ta'sir kuchi darajasi 
bilan belgilanadilar, baholanadilar, o'lchanadilar. 
San'at taraqqiyotining nisbiy mustaqilligi shu bilan izohlanadiki, jamiyat 
badiiy ravnaqining darajasi hamma vaqt ham uning iqtisodiy taraqqiyoti darajasiga 
mos kelavermaydi. San'atning taraqqiyoti yoki tanazzuli, uning u yoki bu turi, 
ko'rinishining yorqin ifoda topishi aniq ijtimoiy munosabatlar tabiatiga, muayyan 
guruhiy kuchlar nisbatiga, mafkuraviy hayot xususiyatlariga, jamiyatda shaxs 
egallab turgan maqomiga, albatta, bog'liqdir. Masalan, qadimgi dunyo san'atining 
ravnaqi bir qator shart-sharoitlar va omillarning bir-biriga mos kelishi va o'ta qulay 
vaziyatning vujudga kelishi orqasida qaror topdi. San'atning jamiyat hayotida nisbiy 
mustaqil amal qilishi vorisiylik qonuniyatining namoyon bo'lishi bilan ham bog'liq. 
Vorisiylik faqat san'atga xos bulgan hodisa emas. U ijtimoiy ongning hamma 
shakllariga taalluqlidir. Vorisiylik jamiyat moddiy asosi bilan bog'liq bo'lgan siyosiy 
va huquqiy ong sohalarida ko'proq namoyon bo'ladi. 

Download 1,42 Mb.
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   57




Download 1,42 Mb.
Pdf ko'rish