10.9-rasm.PoyiKalonansambli.
186
10.10-rasm.PoyiKalonansamblini ko’rsatish tartibi.
4
3
1
2
187
10.3.Xorazm viloyatiningtarixiy- arxitekturayodgorliklari
ekskursiyaob’ektlarisifatida
Dunyoningqadimiyshaharlaridanbiribo‘lganXivaasrlarmobaynidainsoniyatni
ngma’naviyvamoddiymadaniyatitaraqqiyotigao‘ziningsalmoqlihissasiniqo‘shibkel
moqda.
XalqarosayyohlikmarkazlaridanbirisanalganXivabejizbutundunyodaochiqosmonost
idagimuzeysifatidae’tirofetilmagan.
Bushaharhududidajoylashganyodgorliklarmiloddanavvalgi
VI
–
V
asrlardanXXasrboshlarigachabo‘lgandavrlargataalluqlidir.
AyniqsaXivashahriningIchanQal’aqismiMarkaziyOsiyodasaqlanibqolganbirdanbir
butunboshlishahar-yodgorlikbo‘lib,
uningo‘tmishidagitaqdirime’moriyobidalaridunyoningengqadimgimadaniyvohaXor
azmningtarixiymadaniytaraqqiyotibilanchambarchasbog‘liqdir.
XivashahridagiIchanqal’avaDishanqal’adagitarixiyyodgorliklar, muzeylar,
Xivaningtarixiymerosivasayyohliksalohiyati, vohaningmehmondo‘stodamlari, urf-
odatvaan’analarihaqidagima’lumotlarviloyatgatashrifbuyurayotganbarchaturistlarni
lolqoldirmoqda.
JumladanXivashahridagiIchanqal’amajmui1990
yil
12
dekabrdaYUNESKOningKanadadabo‘libo‘tgan
14
sessiyasiningmaxsusqaroribilanMarkaziyOsiyodabirinchibo‘lib«Butunjahonmerosi
»sifatidaro‘yxatgaolingan. O‘zbekistonFanlarakademiyasitomonidan 1984-1993
yillardaXivashahridao‘tkazilganarxeologikqazishmalarnatijasida«Ichanqal’a»hudu
dieramizdanavvalgi
V
asrdapaydobo‘lganganliginivashahardevorlariostidantopilganmadaniyqatlam,
sopolbuyumlarvakattahajmdagixomg‘ishtlarshaharni
2500
yoshdaekaninitasdiqlaydi.
Shundanso‘ng
1997
yildamamlakatimizningikkiazimvabuyukshahriBuxorovaXivaning
2500
yillikyubileyiYUNESKOrahnamoligidadunyomiqiyosidakengnishonlanishibushah
arningbutundunyodae’tirofetilganidandalolatberadi.
188
Hozirgikundaviloyatda
255
tamadaniymerosob’ektlaridavlatro‘yxatigaolinganbo‘lib,
shundan
18
tasiarxeologiya, 133 tasiarxitektura, 66 tasihaykaltaroshlikyodgorliklari, 32
tasimuqaddasqadamjolar
5
bo‘lib, Davlatmuhofazasigaolingan.
Xivaning arxitektura yodgorliklari asosan madrasa, masjid va minoralar,
Pahlavon Mahmud maqbarasi (1835 yil), Muhammad Aminxon madrasasi (1850-
1855 yillar), Ko‘hna Ark, Tosh Hovli, Olloqulixon karvonsaroyi (1855 yil)
kabilardan iborat. Rangli bezaklar berilgan Kalta Minor (1835 yil) va 218 ta
naqshli ustunga ega bo‘lgan Juma masjidlarni alohida ta’kidlab o‘tish mumkin. 2,5
kilometr uzunlikdagi devorga ega bo‘lgan Ichan-qal’a Otadarvoza, Shimoliy,
Sharqiy, Janubiy, Buxoro va Toshdarvozalariga ega. Unda 40 dan ko‘proq
quduqlar mavjud. Xorazm viloyatining asosiy tarixiy-arxitektura yodgorliklari:
1.
Ichan qal’a, Saidboy masjidi va madrasasi (XVIII asr boshi);
2.
Pahlavon Mahmud maqbarasi (1835 yil);
3.
Olloqulixon madrasasi (1834 y.);
4.
Qutlug‘murod-inoqmadrasasi (1804 y.);
5.
Olloqulixon Timi va Karvonsaroyi (XIX asr);
6.
Abdullaxon madrasasi (1865 y.);
7.
Anushaxon masjidi va hammomi (1657 y.);
8.
Toshhovli (Olloqulixonning karvonsaroyi) (1855 y.);
9.
Oq masjid (1832 y.);
10. Juma masjidi va minorasi (1788 y.);
11. Said Olovuddin maqbarasi (XIV asr);
12. MuhammadAminxonmadrasasi (1850-1855yy.);
13. Kaltaminor (1835 y.);
14. Ko‘hna Ark (1868 y.);
15. To‘ramurod minorasi (1888 y.);
16. Sherniyozxon madrasasi (1718 y.);
17. Borlandi masjidi (XIX asr);
5
www. UzA.uz saytima’lumotlari
189
18. Arabxona madrasasi (1838 y.).
Xorazmviloyati
bo’ylab
tashkil
etish
mumkin
bo’lgan
«Xorazmiazimningmingyilliktarixi» nomli ekskursiya xizmatining dasturi
namunasini keltiramiz:
« XORAZMI AZIMNING MING YILLIK TARIXI» nomli
|
