57
Gid o‘z tili ustida ishlashni nutq texnikasini (nafas olish, ovoz, diksiya)
egallashdan boshlaydi. Diksiya aniq va tushunarli bo‘lishi muhimdir.
Eng avvalo
noaniqliklarni, tushunarsiz nutqni bartaraf etib, ekskursantlar tushunishi mushkul
bo‘lgan so‘zlar talaffuzini takrorlab olish kerak. Keyin talaffuzning tezligiga e’tibor
beriladi. Har bir so‘z shu jumladan, xorijiy so‘zlar, ism va familiyalar aniq aytilishi,
ekskursantlarga tushunarli bo‘lishi lozim. Gid o‘z nutqining ifodasi (intonatsiya)
ya’ni so‘z va gaplarni talaffuz etishda ovozning past va balandligini kuzatishi zarur.
Nutq ifodasi mantiqiy isbotli bo‘lishi kerak, chunki hikoyaning negizida nafaqat
fikr balki hissiyot ham turadi. U hikoyaga «jon» bag‘ishlaydi, gidning ma’lumot
mazmuniga munosabatini ko‘rsatadi.
Hikoya ifodasining yana bir vazifasi – biror
fikrni mantiqiy yakuniga
yetkazishdir. Ifodali o‘qish muhim faktlarga urg‘u berish imkonini, hikoyaga
tantanaviylik, kutilmaganlik, so‘rovlilik tusini beradi. Ifodaning o‘zgarishi
hikoya
mazmunidan kelib chiqadi, shuning uchun gidning alohida so‘zlar va butun bir
iboralarni har xil ohang jilosida talaffuz eta olishi katta ahamiyatga ega.
Ba’zi gaplar ifodasi so‘rov, darak, undov, tasdiqlovchi,
hikoyaning ohangi
quvonchli, qayg‘uli, tantanali bo‘lishi mumkin. Bularning barchasi gidning hikoya
mazmuniga nisbatan munosabatiga bog‘liq. Hikoyaning hissiyotli jilosi haqiqiy
chiqishi uchun ekskursiya xizmatini o‘tkazishda tayyorgarlik ko‘rishda hikoyaning
ohangi va ifodasini aniqlab olishi kerak.
Gid so‘zli, iboraviy, mantiqiy urg‘ularni to‘g‘ri ishlatishi lozim. Urg‘u bu
so‘z yoki so‘zlar guruhini ovoz kuchi yoki ohangni ko‘tarish bilan ajratishdir. Gid
o‘z nutqi ustida uzluksiz ishlashi lug‘aviy zahirasini boyitadi, hikoyada to‘g‘ri
so‘zlarni saralab va tanlab
ishlatish imkonini beradi, keraksiz so‘zlardan, standart
iboralardan nutqni «tozalash» shuningdek, o‘z nutqining individual uslubini
yaratish imkonini beradi.
