2. Mehmonxonada nomer va joyni bron qilish tartibi
77
Bron qilish- mehmonxonadagi nomer va joyga oldindan buyurtma berishdir.
Shu jarayondan mehmonga xizmat ko‘rsatish boshlanadi. Nomerni bron qilish bilan
qabul qilish va joylashtirish xizmati yoki bron bo‘limi menejeri shug‘ullanadi. Aynan
shu bo‘limlarga mehmonlardan bron qilish haqida ariza tushadi. Arizalarni rasmiy
yig‘ishdan tashqari, bron bo‘limi mehmonxona joylariga bo‘lgan talabni o‘rganib
chiqishi shart.Mehmonxonaning ko‘p yillik ish faoliyatini mazkur regionda
o‘tkaziladigantadbirlar(festival, karnaval, sport musobaqalari) rejasini hisobga olib,
nomerni o‘tgan va kelgusi davrda bandligini tahlil qilgach, bron bo‘limi marketing
xizmati bilan birgalikda mehmonxona faoliyatini rejalashtiradi.
Ommaviy tadbirlar o‘tkaziladigan vaqtda mehmonxona joylariga bo‘lgan talab
bir necha barobar oshadi. Mehmonxona uchun ko‘p sonli qatnashuvchilarga ega
tadbirlarga joy bron qilish foydaoidir, chunki bunday hollarda buyurtma tadbirdan
ancha oldinroq amalga oshiriladi va uni bekor qilish riski katta emas.
Mehmonxona bandligi mavsum, mazkur hududning ishchan faolligi, iqtisodiy,
siyosiy vaziyatga bog‘liq. Siyosiy barqarorsizlik ro‘y berayotganda xavfsizlikni
taminlash sustlashishi tufayli turistlarning ushbu hududga qiziqishi pasayadi.Mavsum
tig‘iz paytida mehmonxona ikkikarrali(dvoynoye) bron qilishni amalga oshiradilar.
Ikkikarrali bron-bu birdaniga ikki mijozga bir xil sanada kelajakda mehmonxonadan
joy berish tasdig‘idir.Bu yo‘lni tanlab mehmonxona juda katta tavvakkal qiladi.
Balkim ularning biri keyinchalik buyurtmani bekor qiladi yoki belgilangan kunda
kelmas.Unda tavvakkalchilik oqlanadi. Agar o‘sha kuni har ikki mijoz ham kelsa-
chi?Albatta, birinchi kelgan mijoz joyni egallaydi. Ikkinchi mijoz ehtiyoji uchun
boshqacha yo‘llar mavjud, bu yo‘llarni ikkikarrali bronni amalga oshirayotganda
bo‘lim menejeri o‘ylab qo‘yadi.Har ikki mijoz tashrif buyursa, yoki turist
ogohlantirmay kelsa, mehmonxonada joy bo‘lmasa, mehmonxona xodimi ularni
mehmonxonaga yaqin joylashgan uy- joyni ijaraga beruvchilar, yoki boshqa
mehmonxonalarga jo‘natadilar.Bunday paytda mijozdan mehmonxonani o‘zgartirishi
haqida ijozat so‘rash zarur.
Mehmonxona uchun ham, mijoz uchun ham nomerlarni oldindan bron qilish
qulaydir, qancha barvaqt bo‘lsa, shuncha yaxshi.
“Mehmonxonalarga xizmat ko‘rsatish qoidalari” asosan :”bajaruvchi ikki tomon
imzolagan mehmonxonada joyni bron qilish haqidagi shartnoma hujjat tuzish orqali,
shuningdek, pochta, telefon orqali bergach, ariza istemolchidan kelayotganligiga
ishonch hosil qilinganidan so‘ng bron amalga oshiriladi”.
Agar tashkilot mehmonxona xizmatidan doimiy foydalanayotgan bo‘lsa, unda
malum muddatga shartnoma tuzish maqsadga muvofiqdir.Bunda tashkilotga o‘zining
tartib raqami beriladi va ushbu tashkilot tomonodan yuboriladigan mijozlarga
shartnomaga muvofiq mehmonxonadan jay beriladi.
Hozirda turfirmalar aniq bir mehmonxona bilan shartnoma tuzishga harakat
qilmoqdalar. Mehmonxonalar doimiy ravishda mijozlar bilan taminlayotgan
turfirmalar uchun chegirmalar belgilaydi.
Mehmonxona va turfirma o‘rtasidagi shartnomalarga quyidagilar ko‘rsatiladi:
turistlarni joylashtirish bo‘yicha arizalar qaysi muddatda berilishi shart, to‘lov qachon
va qay tarzda amalga oshiriladi.
78
Ko‘pincha bron ijarani eslatadi, chunki chunki uzoq davrda va bir necha
nomerlar va hatto qavatlarga tegishli bo‘lishi mumkin.
Mehmonxona joy yoki nomerini bron qilishning bir necha usullari
mavjud:yozma, og‘zaki va kompyuter orqali.
Pochta yoki faks orqali mijoz mehmonxonada xat-ariza jo‘natadi(pismo-
zayavka).Xuddi shunday arizani mehmonxona bron bo‘limida rasmiylashtirish
mumkin.Arizalar bilan ishlash katta etiborni talab qiladi.Bron qilish yoki bronni
bekor qilish to‘g‘risidagi arizalar barchasi ro‘yxatga olinishi shart.
Bron bo‘ytcha menejerlar buyurtmani vaqtida bekor qilmasalar, xato yuzaga
chiqmaguncha, nomer sotilmay qolishi mumkin.Faqat firma blankasidagi ariza,
buyurtma qilingan nomer to‘langanligini tasdiqlaydi.
Nomerni bron qilayotgan tashkilot arizasida albatta, ushbu tashkilot rekvizitlari
ko‘rsatilishi shart(nomi, manzili, bankdagi hisob raqami).Arizada quyidagi
malumotlar kiritilishi zarur:
- nomer soni va kategoriyasi;
- mehmonxonada yashash muddati;
- tashrif buyuruvchi f. i. sh;
- to‘lov shakli(naqd pul yoki pul ko‘chirish yo‘li bilan ; to‘lovni amalga oshiruvchi
tashkilot rekvizitlari).
So‘ngra arizalar ro‘yxatga olinadi(registratsiya raqami beriladi) va tasdiqlanadi,
yoki rad etiladi.
Telefon orqali bron qilish jarayonida mijoz bilan suhbatda etiborli bo‘lish juda
muhim, chunki bu suhbatdan mijozning mehmonxona haqidagi taassuroti
shakllanadi.Qoida bo‘yicha go‘shakni maksimum 5ta gudokdan so‘ng ko‘tarish kerak
va albatta, ushbu xodim mehmonxonaning nomerlari bandlik holati haqida
malumotga ega bo‘lishi shart.Nomerlarga buyurtmani telefon orqali qabul qiluvchi
mehmonxonalarda maxsus blankalar ishlab chiqilgan.Unda faqat kerakli grafalar
belgilanadi, arizani to‘liq yozib olish shart emas.Bunday blankalar bron bo‘limi
kompyuterida ham bo‘lishi mumkin.Telefon orqali bron qilishda yozma tasdiqlovchi
hujjat talab qilinadi.
Bron qilishning kompyuter usuli mehmonxonalar va mijlzlar uchun keng
imkoniyatlar yaratmoqda.Jahon amaliyotida bron qilishning kompyuterli tizimlari
mavjud: bron qilishning korporativ tarmog‘ida zanjirga kiruvchi mehmonxonalar
birlashtiriladi, boshqa bron qilish tarmog‘ida esa, zanjirga daxlsiz, mehmonxonalar
kiradi.
Tarmoq orqali bron qilishda boshqa shahar va hatto boshqa davlatga joylashgan
mehmonxona nomeriga buyurtma berish mumkin.Avtomatlashtirilgan tarmoqning
afzalligi shundaki, bron qilish shu shaharda joylashgan, shu zanjirning xoxlagan
boshqa mehmonxonasiga ham manzillashtirilishi mumkin.
Kompyuter tarmog‘i orqali mehmonxonada joy buyurtma berish telefonda ham
amalga oshirilishi mumkin. Kompyuter tarmog‘i dispetcheri mehmonxona bilan
bog‘lanadi va bron qilish imkoniyatlarini aniqlaydi.Bu usul noqulayroq, chunki bron
va joylashtirish shartlarini aniqlashga vaqt ko‘p talab qilinadi.
Kompyuter orqali bron qilishning yana ikki varianti mavjud: Mehmonxona
o‘zining Internet sahifasiga ega, yoki mehmonxona Internet bron qilish tizimining
79
azosi(orexca.com,WEB International, Nota Bene).Taklif etiladigan imkoniyatlar
kengligi
tufayli(kam
harajat
evaziga)tizimlar
hozirda
ommalashib
bormoqda.Mijozlarni jalb qilishning bunday usuli samaradorligi oshgani sari, qabul
qilingan buyurtmaga javob berish vaqti shuncha kamaymoqda.Tasdiqlashni jo‘natish
tezligi kelib tushayotgan arizalarni qayta ishlash jarayonini avtomatlashganlik
darajasi, mehmonxona va agent o‘zaro hamkorligining aniqligiga bog‘liq.
Bu ikki bo‘g‘in o‘rtasida axborot almashinuvini to‘g‘ri tashkil etish mijozga
tasdiq javobini olish vaqtini qisqartiradi(umuman olganda online 7 soniya vaqtni
olishi kerak,bizning mamlakatimizda kam uchraydi).
Mehmonxona ABT va Inteonet bron tizimini birlashib, mehmonxona va agent
erkin axborot almashishi imkoniyatiga ega bo‘ladilar(bo‘sh nomer fondi, nomer
kategoriyalari, xizmatlar, tariflar, mehmonlar uchun maxsus dasturlar...)
Bu tizimda bron quyidagicha amalga oshadi: Mijoz Internet bron tizimining
WEB-saytiga kiradi va bron qilish qoidalari bilan tanishadi.So‘ngra mehmonxonani
tanlaydi.Bo‘sh nomer mavjudligiga ishonch hosil qilgach, zaruriy axborot
maydonchalarini to‘ldiradi, ye-mail orqali buyurtmani tizimga jo‘natadi.
tizim buyurtmani avtomatik tarzda saralaydi va oldindan to‘lov shartlari bilan
oldindin tasdiq jo‘natadi, mijoz esa kutish varag‘iga kiritiladi.Mijozdan kerakli
olinganidan so‘ng(oldindan to‘lov, kafolat xati),mijoz agentdan so‘nggi bron
tasdig‘ini oladi.oxirga tasdiq nusxasi mehmonxonaga jo‘natiladi.Bu yerda bron
bandlik(zagruzka) grafasida keyinchalik avtomatik o‘zgarishlar bilan kiritiladi.agar
mehmonxona o‘zining saytiga ega bo‘lsa, tushayotgan arizalarga mehmonxonaning
o‘z rezerv xizmati javob beradi.
Mijozdan kerakli kafolatlar olinganidan so‘ng mijoz mehmonxonadan bron
haqida tasdiq oladi. Bron bandlik grafasida nomer fondi statusining avtomatik
o‘zgarishi bilan kiritiladi.
Internet uydan chiqmasdan, vositachilarsiz, mehmonxona haqida axborot olish,
nomerlarning jihozlanganligini ko‘rish imkonini beradi.
Telefon yoki kompyuter orqali bronda rezerv qilishning kutilmaganda to‘xtab
qolish xavfi mavjud, bunday paytda mijoz tasdiq ololmaydi, mehmonxonaga
kelganida esa, bo‘sh nomer bo‘lmasligi mumkin.
Arizalar bo‘yicha bron bo‘limi kelgusida mehmonxonaning to‘lishi rejasini
tuzishi mumkin(oylik, kunlik, yillik).
Kichik mehmonxonalarda hanuzgacha qo‘lda bronlash texnikasi qo‘llaniladi.
Bunday bronlash jadvallar yordamida amalga oshiriladi. quyida keltirilgan shakl
bronlash jadvallarining eng soddasidir (6.1-jadval).
1-jadval
Xonalar raqami
Oy kunlari
1
2
3
4
5
...
31
1
Abdullayev
2
Ahmedov
3
Yirikroq mehmonxonalarda 6.2-jadvalda keltirilgan shakl qo‘llaniladi.
80
6.2-jadval
Nomerlarning
turlari
Oy kunlari
1
2
3
4
5
...
31
Bir o‘rinli nomerlar
N
O
M
E S
R O
L N
A I
R
10
1
1
1
9
1
1
1
8
1
1
7
1
1
6
1
5
1
4
1
3
2
1
Ikki o‘rinli nomerlar
15
1
14
1
13
...
Ushbu jadvalga ko‘ra, mehmonxona 10 bir o‘rinli va 15 ikki o‘rinli nomerga
ega. Buyurtma kelganida klerk tegishli kun katagiga «bir» raqamini qo‘yadi. 6.2-
jadvalda oyning 1-kuniga 4 bir o‘rinli nomer bronlashtirilgan (6 nomer bo‘sh qolgan),
2-kuniga ikkitadan bir va ikki o‘rinli nomerlar bronlashtirilgan (tegishincha 8 bir
o‘rinli va 13 ikki o‘rinli nomerlar bo‘sh qolgan). Bunday jadval har bir toifadagi
bo‘sh nomerlar sonini aniq ko‘rish imkonini beradi.
Katta zamonaviy mehmonxonalarda bronlash jarayoni kompyuterlashtirilgan.
Bron bo‘limi qabul va joylashtirish bo‘limlari bilan doimo hamkorlikda ish olib
borishi kerak, ular joriy davrda nomer bandligi haqidi axborot beradilar.Agar hisobot
noto‘g‘ri tuzilgan bo‘lsa, menejerlar bandlik prognozlariga tegishli qarorlarni
noto‘g‘ri chiqarishlari mumkin.Nomer sotilmay qolsa, mehmonxona daromadi
kamayadi.
Mijozga joy beruvchi mehmonxona tomonidan maxsus buyruqlar bilan
tasdiqlangan bron tasdiqlangan hisoblanadi. Mijozga rezerv haqidagi tasdiq pochta
yoki faks orqali yetib borishi uchun rezerv qilinganlik haqida tasdiqni olish bir
muncha vaqtni talab qiladi.Odatda tasdiq xatiga quyidaga malumotlar kiritiladi:
arizani ro‘yxatga olish raqami, mehmonning kelib ketish sanasi, buyurtma qilingan
nomer turi, mehmonlar soni, kerakli krovatlar soni, shuningdek, mehmonning har xil
talablari.Mijoz mehmonxonaga o‘zi bilan bu tasdiqnomani har ehtimolga olib
keladi.Bunday tasdiqnoma ham mijoz uchun kafolat bo‘la olmaydi, chunki shunday
qoida bor: mehmon 18 soatgacha kelmasa, mehmonxona zarurati bo‘yicha bronni
bekor qiladi.
Bron qilish tizimini rivojlantirishda bir qator muammolar bo‘lishi mumkin:
- lazerli printerlardan foydalanishda qimmatbaho elektron uskunalarni sotib olish va
o‘rganish;
81
- bunday uskunalar bilan ishlashni tashkil etish va nazorat qilishda malakali
mutaxassislarning kamligi;
- bu darajadagi texnik obetlarni joylashtirishdagi kerakli maydon(joy) muammosi.
Integratsiya rivoji sharoitida born tizimini qo‘llashda talab oshmoqda. Bu tizim
mehmonxona xo‘jaligi samaradorligiga erishish yo‘lidagi keng hajmla operatsiyalarni
tanlab, turistik biznes, restoranlarni rivojlantirishda ularning imkoniyatlarini
kengaytiradi.
Hozirda kafolatlangan va kafolatlanmagan bron turlari keng qo‘llanilmoqda. Bu
turlar mazmunini boyitish uchun xizmat ko‘rsatuvchi kadrlar professional malakasini
modernizatsiyalashni qo‘llash kerak. Bu yerda xizmatlar assortimenti sifati kashfiyoti
amal qilishi lozim. Bu holatlarda mehmonxonalarda joylarni bron qilish turi bog‘liq
bo‘ladi
|
