5
Mavzu 1. Joylashtirish vositalarining rivojlanish tarixi
Reja:
1. Mexmonxonalarining paydo bo’lish tarixi
2. Mehmonxona industriyasining zamonaviy rivojlanishi
3. Mehmonxona industriyasining asoschilari
4. Dunyoning eng antiqa mehmonxonalari
1. Mexmonxonalarining paydo bo’lish tarixi
Mehmondo‘stlik sanoati korxonalarining evolyutsiyasi to‘g‘risida so‘z
yuritganda, tarixiy jihatdan kishilik jamiyatining rivojlanish bosqichlariga mos
keluvchi davrlarni ajratish mumkin:
Qadimgi davr;
O‘rta asrlar;
Yangi davr;
Hozirgi davr.
Qadimgi davr (miloddan avvalgi IV ming yillik – milodiy 476 yil)
Aksariyat tarixchilar jamiyat taraqqiyotining bu davriga hozirgi mehmonxonalar
va restoranlarning «ajdodi» - dastlabki mehmonxona korxonalari paydo bo‘lgan
davrni kiritadilar. Bunday korxonalar – tavernalar qadimgi
manuskriptlarda tilga
olinadi. Taxminan miloddan avvalgi 1700 yilda yozilgan Bobil podshosi Hammurapi
kodeksi mana shunday manuskriptlardan biridir.
Qadimgi Yunonistonda miloddan avvalgi I mingyillikda tavernalar ijtimoiy va
diniy hayotning muhim unsuri hisoblangan. Tavernalarda sayohatchilarni
joylashtirish uchun xonalar mavjudligiga qaramay, ular asosan ovqatlanish xizmatlari
ko‘rsatishga mo‘ljallangan.
Vaholanki, savdo-sotiqning rivojlanishi va shu bilan
bog‘liq uzoq muddatli
safarlar nafaqat ovqatlanish, balki tunash joylarini tashkil
qilishni qam taqqazo etar edi. Shu holat mehmonxona korxonalarining boshqa turi –
karvonsaroylar paydo bo‘lishini belgilab berdi.
Karvonsaroylarning eng rivojlangan tarmog‘i Rim
imperiyasi hududida tashkil
etilgan edi. Qadimgi Rim karvonsaroylari asosiy yo‘llar yoqasidagi shaharlar va
qishloqlarda, bir-biridan taxminan 25mil (40,22 km) oraliqda joylashgan edi.
Quyi tabaqa vakillariga xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan tavernalar va
karvonsaroylar tunash va dam olish uchun minimal shart-sharoitlar taklif qilar edi.
Masalan, sayohatchilar ko‘pincha poxol ustida, yilning sovuq mavsumida esa muzlab
qolmaslik uchun otlarining issiq biqiniga tiqilib uxlardilar. Biron-bir qo‘shimcha
qulaylik haqida gap bo‘lishi ham mumkin emas edi.
Yaqin Sharq, Osiyo va Kavkazortida savdo
aloqalarining rivojlanishi
mehmondo‘stlik korxonalarining paydo bo‘lishida katta rol o‘ynadi. Ushbu
mintaqalar hududidan yirik savdo yo‘llari o‘tar, ular bo‘ylab
yuk ortilgan uzun
karvonlar harakatlanar edi. Karvonlardagi yo‘lovchilar tunashi uchun savdo yo‘llari
yoqasida karvonsaroylar tashkil etilardi. Bunday karvonsaroylar,
qoida tariqasida,
odamlar dam olishi uchun hujralar hamda tuya va otlar uchun mo‘ljallangan
6
qo‘tonlardan tashkil topar edi. Bularning barchasi tabiiy ofat (shamol, yomg‘ir,
bo‘ron)lardan, shuningdek talonchilar va qaroqchilardan saqlovchi qal’a devori bilan
o‘ralgan edi.
