Reja:
Emulsiyalar ta‘rifi,
tasnifi
Emulsiyalarhosil bo‘lish yo‘llari
Emulsiya tiplarini aniqlash usullari.
Emulgatorlar mikdori, GLB ko‘rsatkichlari
Tayanch atama va iboralar: emul‘siya, emulgator, gidrofil-lipofil balance (GLB), suv-
moy, moy-suv, continental, ingliz,
Ibn Sino usuli, emulgirlash.
Emulsiya dori sifatida
Dorixona amaliyotida emulsiya deb disperslangan sistemalarni moyning suvdagi turi deb
tushunilib, faqatgina ichish uchun ishlatiladigan dori turiga aytiladi.
Vaholanki, emulsiyalar
ichish uchun ham, sirtga ishlatish uchun ham va xatto in‘eksiya
tarzida ishlatishga ham
tayyorlanishi mumkin. Suvning moydagi (s/m) emulsiyasi sirtga ishlatish bilan birga, bu turi
boshqa dori shakllarida ham ko‘proq uchraydi. Bu dori turini liniment holida, surtma dori turida
tayyorlanishi va ishlatilishi bu dori turlari bilan bog‘liq bo‘limlarda to‘la yoritiladi.
Emulgirlashda modda maydalanishi tufayli uning bo‘sh
sathi ortadi, maydalanish darajasi
ko‘paygan sari sathi osha boradi. Organizmning to‘kimalari va suyuqliklariga tekkan moddaning
sathi qanchalik katta bo‘lsa, bo‘larning o‘zaro ta‘siri shunchalik kuchlidir. SHunday qilib
preparatning kimmati ko‘p vaqtlarda uning maydalanish darajasi (dispersligi) bilan aniqlanadi.
Bundan tashkari ko‘proq disperslangan moddalardagi
turli kimyoviy holatlar, bo‘linmagan
moddadagiga karaganda faolroq ravishda boradi. SHuning uchun emulsiya holatida turgan
yog‘lar emulgirlanmagan yog‘larga karaganda me‘da-ichak yo‘lining fermentlari tomonidan
gidroliz holatiga tezrok duchor bo‘ladi. SHuni aytib o‘tish kerakki, bunda yog‘ning bemaza ta‘mi
yo‘qoladi, yog‘larni
ichish osonlashadi, ayrim preparatlarning ta‘sirlovchi xususiyati kamayadi
va dozalarga bo‘lish osonlashadi. Emulsiya, ayniqsa bolalar
farmakoterapiyasida katta
ahamiyatga ega. Emulsiyalarda sinish ko‘rsatkichi kuchli bo‘lganligi sababli, ko‘rinish jixatdan
sutni eslatadi. Shunga ko‘ra bu dori shakllari nomini kelib chiqish sababi quyidagicha: lotincha
so‘z emulgere — sogish, bundan emulsio, emulsiones — sogilayotgan, emulsum, emulsa —
sogilgan. Oxirgi termin nomi aniqrok belgilangan. Emulsiya — qadimgi dori shakli bo‘lib, 1-
Farmakopeya chop etilgandan buyon rasmiy dori deb hisoblangan.
