110
Samaradorlik xaqidagi asosiy ma’lumotlarga ko’ra, unumli vaqt deb
texnologik ta’sir uchun sarflangan yoki ishchi yurishlar vaqtiga aytiladi.
Texnologik jarayonni qolgan vaqti (ishchi yurishlarni amalga oshishidagi
sarflangan salt yurish vaqtlari yoki texnik va tashkilot bo’yicha sikldan tashqari
yo’qotishlar) deb hisoblanadi.
Har qanday avtomat liniya’ni loyixalash
texnologik jarayonni ishlab
chiqishdan boshlanadi: ishlov uslubi va ketma-ketligi, texnologik bazalar, kesish
asboblari
tanlanadi, so’ngra texnologik jarayon elementlari differensiyalanadi,
operatsiyalar konsentrasiyasi ko’zda tutiladi, ishlov maromlari aniqlanadi.
Texnologik jarayon asosida topilgan asosiy texnologik vaqt aniqlanadi, bu
vaqt asosida avtomatlashtirilgan liniya’ni konstruksiyalamay turib uning
texnologik unumdorligi K aniqlanishi mumkin.
Masalan, 3.3-rasmda tipaviy pog’onali val detali keltirilgan. Agar bu val
bitta frezerlik markazlash va 3 ta ketma-ket joylashgan
tokarlik gidro-kopiroval
dastgohlarida ishlov berilsa, texnologik samaradorlik liniya’ni eng uzoq
operatsiyasi asosida topiladi.
3.3-rasm. Ishlov beriladigan detal.
Agar 70, 50, 30 mm diametrli Yuzalarni ishlov berishda surishlar S
1
=0,62
mm/ayl, S
2
=0,52 mm/ayl, S
3
=0,48 mm/ayl, aylanishlar sonini mos holda n
1
=520
ayl/min, n
2
=520 ayl/min, n
3
=710 ayl/min, deb olinsa eng uzoq operatsiya 50 mm
diametrli yuzaga ishlov berish bo’ladi.
Har qanday avtomatlashtirilgan texnologik
mashinalar unumdorligi
quyidagi formula bilan aniqlanadi:
111
Lekin mahsulotning vaqt birligi ichidagi yaroqliligi son jihatdan sanaladi.
Avtomatlashtirilgan texnologik mashinalarni uzluksiz ishlashi ish
unumdorligini, shuningdek texnologik mashinalarning bor imkoniyatlaridan
foydalanib dastgohlar soni aniqlanadi, lekin ayrim hollarda
ishlov berishni salt
yurishlar bilan konstruktiv birlashtirib bo’ladi. Texnologik yuklashda, liniya’ning
ishga tushirishda va to’xtatishda pauzalar bo’ladi. Bundan tashqari dastgohlar
orasida transportirovkalash,
detallarni qisish va yechishda, ya’ni bu degani
konstruktiv liniya’ni to’liq ishlatib bo’lmaydi, shunga bog’liq holda texnologik ish
unumdorligi pasayadi, bunday ishlov berish liniyasida pog’onali valga ishlov
berishda ishlov berish vaqtini, salt yurishga qo’shib bo’lmaydigani; bu dastgohlar
orasidagi transportirovka, ishchi pozitsiyalarda detalni qisish, yechish, supportlarni
uzatish va qaytarishlar kiradi. Agar
salt Yurishlarning vaqti t
x
=16 sek ni tashkil
qilsa, unda ishChi siklining vaqti t
r
=25 sek da quyidagicha bo’ladi:
IshChi siklning ish unumdorligini quyidagicha topish mumkin
(3.2)
Siklning ish unumdorligi real konstruktiv liniya’ni to’xtovsiz ishlashda
erishiladi.
Texnologik mashina va avtomatik liniya’ni (agar t
x
=0 bo’lganda) siklning
ish unumdorligi texnologik ish unumdorligiga teng bo’ladi,
boshqa hollarda esa
quyidagi formuladan topiladi:
Q
t t
K t
K
K t
K
p
x
x
x
1
1
1
(3.3)
Bu
ko’rsatkich ish unumdorligi koeffisienti bo’lib, u to’xtovsiz ishlashda
=0,8 ga teng bo’ladi, bu degani ishchi siklida 50% ni tashkil qiladi. Salt yurishlar
esa 20%ni, shunga bog’liq holda texnologik jarayonlar 80% gacha tashkil etilgan.
