1. Hayvonlar haqidagi ertaklar.
2. Sehrli ertaklar.
3. Maishiy ertaklar.
Bulardan tashqari ertaklarning bir xil turlari bor bo‘lib,
ular asosan hajm, mavzu, maqsad jihatidan bolalar folkloriga
oid ertaklarni tashkil etadi.
Afsona, rivoyatlar matnini ijro etishda alohida tayyorgarlik
talab qilinmasligini aytib o‘tganmiz. Ertaklarni ijro
etishda ham maxsus iste’dodga ega bo‘lish u qadar shart
emas, ammo xalqimizda ertak aytish an’anasi alohida
ertakchilarning ijrolari jozibasi qiziqishni kuchaytirishi bilan
ajralib turishini tasdiqlaydi. Qo‘qondan Zavonbibi
Sarimsoqova, Tosh kentdan Sharif Musaev, Xorazmdan
Mahfura Sobirova, Andijondan Murodilla Ziyodov,
Naman gandan Abdullaxo‘ja kabi yuzlab mashhur ertakchilarning
nomlari ular yashagan hudud atrofida mashhur
bo‘lgan. Ertakchilar o‘z ijrolarini alohida vaziyatlarda amalga
oshirganlar. Natijada, ertak aytish an’anasi shakllangan.
Ular ertak aytishdan oldin oldilariga tuz, isiriq, taroq,
supurgi, suv, non kabi narsalarni qo‘yib chiqqanlar. Ijro
davomida esa ulardan ko‘rgazmali ashyo sifatida foydalanganlar
va ertak ta’sir kuchini oshirishga uringanlar.
Ertakchilarning kasb-korlari ham ertak mazmuniga aloqador
bo‘lgan. Masalan, chevar ertakchi aytgan asarlarda
chevar; mulla ertakchilar aytgan namunalarda ilmga aloqador
qahramonlar ishtirok etgan. Bu bilan ijrochilar o‘z
kasblarini ham yo‘l-yo‘lakay targ‘ib qilish maqsadini nazarda
tutgan bo‘lishlari mumkin:
3—Xalq og‘zaki poetik ijodi 65
| 