Pektin. SHakar va kislotalar ishtirokida pektin jelesimon mahsulot hosil
qilish xossasiga ega.
Pektin moddalar o‗simliklardan olinadigan uglevodlardan iborat. Ular erdagi
barcha o‗simliklar, ba‘zi bir suv o‗tlari, mevalarda, ayrim o‗simliklarning tana va
ildizlari tarkibida mavjud. Pektin moddalarining miq-dori o‗simliklarning turli
qismlarida turlicha bo‗lib, bu ko‗pgina
omil-larga, shu jumladan o‗simliklarni
parvarish qilish sharoitlariga bog‗liq.
Pektin moddalari o‗simliklarning hujayralararo moddalari tarki-biga kirib,
hujayralarga plastiklik beradi va ularning hayot faoliyatida muhim o‗rin tutadi.
Suvni singdirib olish qobiliyati ega bo‗lganligi tufayli ular turli miqdordagi suvni
saqlab turadi va bu bilan o‗simlikni qurishdan saqlaydi.
Pektin moddalar qo‗yidagi birikmalardan iborat:
pektin kislotasi – suvda kam eriydigan polikislota,
galakturon kislotasining
qoldiqlaridan iborat;
pektatlar - pektat kislotasining tuzlari; pektin kislotalar - karboqsil
guruhlarining kichik qismi metil spirti bilan eterifi-katsiyalangan pekt kislotalar;
pektinatlar - pektin kislotasining tuzlari;
pektin (gidro pektin) - pektin kislotalari bo‗lib,
ularning karboqsil
guruhlarining asosiy qismi etirifikatsiyalangan, qolgan qismi neytral holatda;
protopektinlar - bular o‗simliklarning suvda erimaydigan tabiiy pektinlari
bo‗lib, yuqori molekulyar moddalardir. «Protopektin» nomi, ularning pektin
moddalarining boshlang‗ich shakli ekanligini ko‗rsatadi.
Protopektinlar suvda
erimaydi.
Pektin moddalari turli darajada polimerizatsiyalangan pektin makro-
molekulalarning birjinsli bo‗lmagan aralashmasidan iborat bo‗lib, bu ara-
lashmaning
tarkibida pentozan, geksozan kabi moddalar ham mavjud. Pektin
moddalar faqat shakar va kislotalar ishtirokida jele hosil qiladi. Jelesimon struktura
hosil qilishi uchun 1 % jelelovchi pektin, 60 % shakar va 1 % kislota bo‗lishi
optimal sharoit hisoblanadi.
Tovar mahsulot sifatidagi pektin odatda quruq preparat (kukun) ko‗ri-
nishida bo‗lib, u turli xom ashyolardan (lavlagi,
olma tulpi, sitrus mevalari va
boshqalardan) ishlab chiqariladi.
Pektin inson organizmidan og‗ir metallarning tuzlarini chiqaruvchi vosita
sifatida ishlatiladi. SHuning uchun tarkibida pektin moddalar ko‗p bo‗lgan
qandolat mahsulotlari qo‗rg‗oshin kabi og‗ir metallar bilan
ishlay-digan ishchilar
uchun proflaktik vosita sifatida tavsiya etiladi. Pektin moddalar bilan mahsulotlar
ionlovchi nurlanishning zararli ta‘siriga qarshi vosita sifatida ham qo‗llaniladi.
