-savol bayoni. SHirin ta‟m beruvchi moddalar yoki shakar o„rnini

tabiiy organik birikmalar – oqsillar, dipeptidlar va kimyoviy sintez yo‗li bilan 
olingan boshqa birikma va moddalar. 
SHakarni o‗rnini bosa oladigan moddalarni tanlashda ularni metabolizmga 
qo‗shilishi, kalloriyasi, inson salomatligiga bezararligi, muayyan moddani ishlab 
chiqarish texnologiyasini bohosiga alohida e‘tibor beriladi. Hozirgi vaqtda ilmiy 
adabiyotlarda juda ham ko‗p miqdorda shakar o‗rnini bosaoladigan moddalar chop 
etilgan bo‗lsada, ulardan bir nechisigina hayotga tadbiq etilgan xolos. 
Saxaroza muxim uglevod bo‗lib, shirin ta‘mga ega. Mevalar va meva 
sharbatlari, uzum, shakarqamishda, qand lavlagi tarkibida mavjud. SHakarqamish 
va qand lavlagi tarkibidan saxaroza suv yordamida ekstraksiyalash orqali olinadi, 
so‗ngra filtrlanib yot moddalardan tozalanadi va shakar yoki kristallash orqali qand 
olinadi. 
Xozirgi kunda aholining saxarozani iste‘molini kamaytirish maqsadida 
dunyoda uning tabiiy o‗rnini bosuvchilari yoki sun‘iylarini yaratish bo‗yicha ishlar 
olib borilmoqda.Ularga quyidagi talablar qo‗yiladi:
-past energetik qiymat;
-to‗liq bezararlik;
-yot ta‘mga ega bo‗lmasligi;
-texnologik jarayonlarda, saqlashda va tashishda turg‘unligi;
-yaxshi eruvchanlik;
-arzon tannarxligi. 
Saxarozani asosiy o‗rnini bosuvchilar tabiiy shirin moddalar –glyukoza va 
fruktozadir.
D – glyukoza oziq-ovqat sanoatida parxez mahsulotlar, alkogolsiz 
ichimliklar, shokaladlar ishlab chiqarishda foydalaniladi.

Uni makkajo‗xori, donlar, kartoshka kraxmalini fermentativ yoki kislotali 
gidrolizlash orqali olinadi, so‗ng ajratilib tozalanadi va quritiladi. 
D-fruktoza asal va mevalarning tarkibida bo‗ladi. Boshqa monosaxaridlarga 
nisbatan ular oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash uchun - yaxshi eruvchanlik, 
gigroskoplik, past qovushqoqlik, eritmalarining turg‗unligi, mahsulotning ta‘mi 
xushbo‗yligini oshirish kabi qator xususiyatlarga ega.
Fruktoza qandolatchilik, alkogolsiz ichimliklar, yogurtlar, meva sharbatlari, 
sabzavot pyuresi, pudingli aralashmalar tayyorlashda qo‗llaniladi. Fruktoza 
o‗simliklarning xom ashyolarini ekstraksiyalash va saxaroza gidrolizatlarini 
ekstraksiyalash orqali olinadi. Xozirgi kunda 90-95% fruktoza tutuvchi fruktozali 
siroplar ishlab chiqarilmoqda. 

Download 332,25 Kb.