47
Hisobotlar. Ushbu bо‘limda siz "Hisobvaraqning ishlashi tо‘g‘risida
ma'lumotnoma", "Shaxsiy hisobvaraqlar bо‘yicha kо‘chirmalar" va boshqa
hisobotlarni olishingiz mumkin.
SMS haqida ma'lumot. Agar siz SMS Info xizmatini faollashtirgan
bо‘lsangiz, siz mobil telefoningizdagi balans, hisob qoldig‘i, debet va
kredit operatsiyalari kabi hisoblar tо‘g‘risida ma'lumot olishingiz mumkin.
SMS hisoboti jadvalga yoki sizning xohishingizga kо‘ra kelishi mumkin.
SMS-xabarlar jadvalga etib borishi uchun vaqtni sozlash va sо‘rov
parametrlarini sо‘rab Internet-bank ma'muriga murojaat qiling. Sо‘rov
bо‘yicha SMS-xabarni olish uchun quyidagi formatda sо‘rovni
+99890 000 00 00 raqamiga yuboring.
Amaliy jihatdan Internet banking tizimi ishlash texnologiyasi kо‘rib
chikdik,
shunday tizimlar mavjudki, Internet unda faqat ma’lumotlarni
uzatish vositasi sifatida xizmat qiladi va ba’zilarida Internet mustaqil
axborot texnologiyasi sifatida qо‘llaniladi. Birinchi holatda Internet bank
va mijoz о‘rtasida aloqa kanali sifatida xizmat qiladi va mohiyatan о‘zida
faqat klassik “bank mijoz” tizimlariga qо‘shimchalarni aks ettiradi. Bu
tezorlikni va biznes hamkorlar aloqalarining mobilligini oshiradi, biroq
tranzaksiya amalga oshirilish xavfini hech qancha pasaytirmaydi, chunki –
Internet bu ochiq tarmoq. Ikinchi holatda
amaliy dasturiy-matematik
ta’minot (DT) о‘zida mijozning bank bilan faqat suhbat seansida
ishlaydigan maxsus internet-ilovani aks ettiradi. Ushbu holatda mijoz
о‘zining bank hisobiga kirishi mumkin, oldindan о‘zining paroli va PIN
kodni kiritib, istalgan kompyuterdan internetda bank serveriga kiradi.
Videobanking — bu mijozning bank xodimi bilan interfaol muloqoti,
о‘z vazifasiga kо‘ra videokonferensiya, uni tashkillashtirish uchun kioska
(mijozga turli axborotlarga
kirishga imkon beruvchi, shuningdek, bank
xizmatchilari bilan muloqot qilishda uning yordamida turli operatsiyalarni
olib boruvchi sensor ekranli apparat) qurilmadan foydalaniladi. Kiosklar
ommaviy joylarda va kо‘pincha bankomatlar bilan qо‘shib о‘rnatiladi.
Telefonga hisob tо‘lovlarini amalga oshirish uchun bank mijozi bank
kompyuteri bilan ulangan, hisob raqamida mablag‘lar harakati va moliya
bozori holati haqida eng turlicha bо‘lgan axborotlarni olishga, shuningdek,
tovarlar,
tibbiyot xizmatlari, elektr energiyasi va hokazolar uchun
48
tо‘lovlarni amalga oshirishda maxsus qurilmadan foydalanadi. Mijoz bank
kompyuteriga ulanadi va hisob raqami, shaxsiy identifikayiya raqami, kod
raqami, oluvchi kompaniya nomi, pul va tо‘lov summasini kiritadi.
WAP-banking
(Wireless Application Protocol) — hisobni maxsus
dasturiy ta’minot bilan qurollantirilgan mobil telefon vositasida ma’lumot-
larni simsiz uzatish asosida masofaviy boshqarish. Biroq, banklar WAP-
bankingni xizmatlarning alohida shakli sifatida ajratib kо‘rsatmaydi. Bank
operatsiyalarini faqat mobil telefoni orqali
olib borishni xoxlovchi
mijozlarga baribir internet banking tizimiga ulanishga tо‘g‘ri keladi.
Hozirgi vaqtda WAP-banking xizmati xavfsizligini oshirishga qodir
dasturiy ta’minot ishlab chiqilmoqda. Hozircha tо‘lovlar xavfsizligini
ta’minlash maqsadida ayrim banklar mijoz bilan opersiyalar rо‘yxatini
kelishadi va ularning har biriga mos keluvchi kod belgilaydi.
Yana bir banklar tomonidan uyali telefon egalariga taqdim etilgan
xizmat-
SMS-banking. Har bir uyali aloqa operatorida mavjud bо‘lgan
qisqa xabarlar xizmati yordamida (SMS - Short Message Service) mijozga
xarajat hisoblari (hisob qoldiqlari) haqida barcha axborotlar etkaziladi.
Mutaxas-sislar fikricha, bu xizmat WAR-bankingga nisbatan kо‘proq
istiqbolga ega.
Birinchidan, arzon, ikkinchidan esa ma’lumotlarni
uzatishning yuqori tezligi - 10 barobar tezroq va uchinchidan, operatsiyalar
xavfsizligini sezilarli oshiradi. SMS-servis kо‘plab mijozlarda qо‘llaniladi.
Dasturiy apparat himoyaning zamonaviy texnologiyalari operatsiya-
larning maxfiyligi va mablag‘ saqlanishiga kafolatni 100% ta’minlovchi
darajada. Biroq, eng asosiysi, mablag‘ni saqlanishiga, eng avvalo, internet-
banking xizmatini taqdim etuvchilar, nafaqat mijozlarining moliyaviy
hisoblarini
saqlanishi, balki о‘zining mablag‘lari va obrо‘si uchun javob
beradigan banklar qiziqishadi.
