37
Tarif tizimi – me’yorlar yig‘indisi, ular yordamida
mehnat sharoitlari va
qiyinchiliklariga, tabiiy-iqlimiy sharoitlarida ishlashga, mehnat maromi va tavsifiga
qarab ish haqini tabaqalashtirish ta’minlanadi.
Tarif stavkasi – ish vaqti birligi uchun ish haqining pul shaklida ifodalangan
hajmi.
Tarif setkasi – mehnatga haq to‘lashni tabaqalashtirishda qo‘llaniladigan
razryadlar va ularga muvofiq koeffitsientlarni o‘z ichiga oladi.
Tarif koeffitsienti – tarif razryadlariga muvofiq belgilangan, tarif stavkasiga
ko‘paytirish yo‘li bilan ish haqini hisoblashda foydalaniladigan koeffientlar.
Tarif-malaka (yoki lavozim) ma’lumotnomasi – razryad belgilash mezoni
bo‘lib, xodim malakasiga qo‘yiladigan talablar ko‘rsatilgan
asosiy ish turlarining
to‘liq tavsifnomalarini o‘z ichiga oladi.
Ustamalar va qo‘shimcha to‘lovlar – tarif stavkasi miqdorida hisobga
olinmagan turli omillarni inobatga olib, xodimning ish haqini individuallashtirish
uchun belgilangan foiz yoki ma’lum summa ko‘rinishidagi to‘lov.
Xodimlarga ish haqi ular ishlayotgan joyda to‘lanadi.
Ish haqini taqiqlangan shakllarda to‘laganlik
uchun mansabdor shaxslarga
ma’muriy jarima belgilangan.
Mehnatga haq to‘lash muddatlari har yarim oyda bir martadan kam bo‘lishi
mumkin emas. Qoida tariqasida har oyning 15 sanasida avans to‘lovi, keyingi
oyning 5 sanasigacha oylik maosh beriladi.
Mehnatga haq to‘lash shartlari xodimning roziligi bilan yoki roziligisiz
o‘zgartirilishi mumkin.
Mehnatga haq to‘lashning shartlarini xodim uchun noqulay tomonga
o‘zgartirishga uning roziligi bilan amalga oshiriladi.
Quyidagi hollarda xodimning roziligisiz mehnatga haq to‘lash
shartlari
o‘zgartirilishi mumkin: texnologiyada, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil
etishning o‘zgarishi natijasida avvalgi shartlarini saqlab qolish mumkin bo‘lmasa;
qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda yo‘l qo‘yilishi mumkin.
Bo‘lajak o‘zgartirish haqida xodim kamida 2 oy oldin ogohlantiriladi.
38
Xodimning mehnat haqidan ushlab qolish uning yozma roziligi bilan yoki
sudning qaroriga ko‘ra amalga oshirilishi mumkin.
Xodimning roziligisiz mehnat haqidan quyidagi
hollarda ushlab qolinishi
mumkin: belgilangan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni undirish uchun;
sudning qarorlari va boshqa ijro hujjatlarini ijro etish uchun; oldindan berilgan
maqsadli pullar bo‘yicha hisob-kitob qilish hamda ortiqcha to‘langan summani
qaytarib
olish uchun; mehnat ta’tili bo‘yicha hisob-kitob qilish uchun; xodim
tomonidan ish beruvchiga yetkazilgan zararni qoplash uchun;
intizomiy jazo
tariqasida tayinlangan jarimani undirish uchun.
Tabiiy-iqlim va turmush sharoitlari noqulay bo‘lgan joylarda mehnat haqiga
rayon koeffitsientlari va ustamalar belgilanadi.
