65
mexnatga layokatli va mexnat qilish layokatini yuqotgan aholi qatlamlarini ish bilan
ta’minlash, ularning moddiy extiyojlarini qondirish, kam ta’minlangan oilalarni
moddiy qo‘llab-quvvatlash, xamda ijtimoiy-iqtisodiy axvolni rivojlantirishga
qaratish kerak. Mexnatga layokatsiz va kam ta’minlangan aholi qatlamlariga
pensiya, nafakalar, stipendiyalar berish va soliqlarni qisqartirish yo‘li bilan ularni
ijtimoiy himoyalash maqsadga muvofiqdir.
"Ijtimoiy ximoya" deganda davlat tomonidan axolining yashashi va mehnat
qilishi uchun qulay sharoit yaratish, kam ta’minlangan ijtimoiy qatlamlarga
ko‘maklashish maqsadida aniq maqsadga yo‘naltirilgan ijtimoiy kafolatni amalga
oshirish jarayoni tushuniladi.
Bozor iqtisodiyotining ijtimoiy yo‘naltirilganligi deganda mam-lakatda aholi
turmush sharoiti darajasini oshirishga qaratilgan mexanizmni ko‘z oldimizga
keltirishimiz mumkin. Bunda axolini ijtimoiy ximoya kilish iktisodiy isloxatlar
dasturidagi uzluksiz ustuvor yunalishlardan biriga, ya’ni isloxatlarning hamma
boskichlaridagi muxim vazifaga aylandi. Mamlakatda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor
iqtisodiyotini barpo qilishda davlat tomonidan kuchli ijtimoiy himoya siyosati olib
boriladi. Kuchli ijtimoiy siyosat, o‘z navbatida, istiqlol va taraqqiyot yo‘lining
yetakchi tamoyillardan biri bo‘lib hisoblanadi.
Bu tushunchani ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning yaxlitlilik doirasida
izoxlab, axolini ijtimoiy himoyalash tizimi ijtimoiy kafolatlar majmuasi bo‘lib, u
insonlarning qonunda o‘rnatilgan haq-huquqlari, hamda ularning amalga oshishini
ta’minlovchi elementlarni o‘z ichiga oladi.
Ijtimoiy himoyaning asosiy ko‘rinishlari : arzon turar joylar bilan ta’minlash ;
bepul maktablarning mavjudligi; kam ta’minlangan oiladagi talabalarga stipendiya,
shartnoma to‘lovlarga chegirma nogironlarni reabilitatsiya qilish dasturlari ;
harbiylarni adaptatsiya dasturlari (turar joy, ish bilan ta’minlash); onalar va bolalar
uchun moddiy yordamlar ; bepul yoki imtiyozli tibbiy xizmat.
