.  2. Ijtimoiy sug‘urtaning modellari va turlari

112 
Sug‘urta turlari, tartibi va shartlari, ob’ektlari mamlakatdagi 
qonunchilik
 bilan 
belgilanadi. 
Avvalo shuni ta’kidlash o‘rinliki, shartnomasi bo‘yicha sug‘urtalovchi bu — 
hayotni sug‘urta qilish sohasida faoliyatni amalga oshiruvchi yuridik shaxs 
hisoblanadi. 
Jabrlanuvchi esa — o‘z mehnat vazifalarini bajarishi bilan bog‘liq holda 
mehnatda mayib bo‘lishi, kasb kasalligiga chalinishi yoki sog‘lig‘ining boshqacha 
tarzda shikastlanishi munosabati bilan sog‘lig‘iga zarar yetkazilgan, sug‘urta 
tovonini olish huquqiga ega bo‘lgan xodim. 
Yana bir tushunchaga aniqlik kiritadigan bo‘lsak, bu ishlab chiqarishdagi 
baxtsiz hodisa — xodimning u mehnat shartnomasi bo‘yicha o‘z vazifalarini ish 
beruvchining hududida ham, undan tashqarida ham bajarishi bilan bog‘liq holda 
mehnatda mayib bo‘lishiga yoki sog‘lig‘ining boshqacha tarzda shikastlanishiga 
olib kelgan va xodimni boshqa ishga o‘tkazish zaruriyatini keltirib chiqargan, uning 
kasbga oid mehnat qobiliyatini vaqtincha yoki turg‘un yo‘qotishiga yoxud vafot 
etishiga sabab bo‘lgan hodisa. Mehnatda mayib bo‘lish — xodimning kasbga oid 
mehnat qobiliyatini ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa oqibatida vaqtincha yoki 
turg‘un yo‘qotishi. 
Sug‘urta hodisasi deganda, ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy 
sug‘urta qilish shartnomasining amal qilishi davrida xodim o‘z mehnat vazifalarini 
bajarishi bilan bog‘liq holda mehnatda mayib bo‘lishi, kasb kasalligiga chalinishi 
yoki sog‘lig‘ining boshqacha tarzda shikastlanishi munosabati bilan xodimning 
hayoti yoki sog‘lig‘iga yetkazilgan zararning o‘rnini qoplash bo‘yicha ish 
beruvchining fuqarolik javobgarligi vujudga kelganligi belgilangan tartibda 
tasdiqlangan fakt. 
Xodim o‘z mehnat vazifalarini bajarishi bilan bog‘liq holda mehnatda mayib 
bo‘lishi, kasb kasalligiga chalinishi yoki sog‘lig‘ining boshqacha tarzda 
shikastlanishi munosabati bilan uning hayoti yoki sog‘lig‘iga yetkazilgan zararning 
o‘rnini qoplash bo‘yicha ish beruvchining fuqarolik javobgarligi vujudga kelganda 

113 
uning mulkiy manfaatlari ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy 
sug‘urta qilish ob’ekti hisoblanadi. 
Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish qoidalarida
ish beruvchi u davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan sanadan yoki ish beruvchilar - jismoniy 
shaxslar uchun mehnat shart-nomasi tuzilgan sanadan boshlab 15 ish kunidan 
kechikmay mehnatda shikastlanish, kasb kasalligi yoki uning mehnat 
majburiyatlarini bajarishi bilan bog‘liq holda sog‘ligining boshqacha shikastlanishi 
munosabati bilan xodimning hayotiga yoki sog‘ligiga yetkazilgan zararni qoplash 
bo‘yicha o‘z fuqarolik javobgarligini sug‘urta qilishi shartligi belgilangan. 

Download 2,13 Mb.