yolla
B
1
və
C
1
nöqtələrində görüşür və təkərin diyirlənmə trayektoriyası təkərin
simmetriya müstəvisində olur. Təkərə
F
y
yan qüvvəsi təsir edərsə, təkərin mərkəzindən
keçən şaquli müstəvi kontakt izinin mərkəzinə nəzərən a qədər sürüşər (şək.20, b) və
protektorun ortasından keçən
OA xətti əyilər. Bunun nəticəsində təkər müəyyən bucaq
qədər fırlandıqda
B nöqtəsi yolla B
2
,
C nöqtəsi isə C
2
nöqtələrində görüşər.
в)
R
y
e
R
y
F
y
C
B
0
B
1
C
1
a)
K
C
F
y
B
0
б)
K
B
2
C
2
Şək.20. Elastik şinin yana aparma ilə diyirlənmə sxemi
Təkərin sonrakı diyirlənməsi zamanı protektorun ortasında yerləşən bütün nöqtələr yolla
OK xətti üzrə görüşəcək və təkərin trayektoriyası (OK xətti) təkər müstəvisindən α
bucağı qədər meyllənəcək.Kontakt sahəsinin uzunluğu üzrə şinin yan deformasiyası
qeyri-bərabərdir; şinin elementləri qabaq hissədə arxa hissəyə nəzərən
daha az yan
deformasiya edir, çünki yolla ilişməyə girən şin elementləri ilk anda yan reaksiyaları
praktiki olaraq qəbul etmir. Təkərin fırlanması ilə əlaqədar bu nöqtələr
kontakt izinin
arxa hissəsinə hərəkət edir. Bu halda şin elementlərinin deformasiyası artır və uyğun
olaraq bu elementlərin qəbul etdiyi yan qüvvə çoxalır. Bunun nəticəsində şinin
dayaq
səthi ilə toxunma sahəsinin uzununa oxu təkərin uzununa müstəvisinə nəzərən müəyyən
bucaq qədər dönür (şək.20, c). Kontakt sahəsinin arxa hissəsində
yan deformasiya
elementləri qabaq hissəsindən çox olduğu üçün yan təzyiq epyuru üçbucaq formasında
olacaq. Buna görə də,
F
y
qüvvəsinə bərabər olan elementar yan reaksiyaların
əvəzləyicisi (
R
y
) kontakt izinin mərkəzindən arxaya
e məsafəsi qədər sürüşür. Nəticədə,
təkəri
F
y
yan qüvvəsi istiqamətində döndərməyə çalışan stabilləşdirici moment
M
s
=
e ∙
R
y
yaranır.
α
δ
k
/
,
burada
k
α
təkərin meyllənməsindən yaranan yana aparma müqavimət əmsalıdır,
k
α
=
4,6.
Şək.22. Təkərin meyllənməsi
hesabına yaranan yana aparma
Yan qüvvə ilə yüklənən və razval olan təkərin yana aparma bucağı yan qüvvə və razval
hesabına yaranan yana aparma bucaqlarının cəmi kimi tapılır:
α
/
/
k
α
k
F
δ
y
y
.
Avtomobilin idarəolunma qabiliyyəti və dəyanətliyi öyrənilərkən əsasən, körpülərin yana
aparma halına baxılır. Körpülərin yana aparma bucağı təcrübi yolla
beşinci təkərin
köməkliyi ilə avtomobilin müxtəlif sürətlə dairəvi hərəkəti üçün-ölçülür.