|
Tabiiy Geografik qobiqning asosiy xususiyatlari
|
| bet | 62/171 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 1,66 Mb. | | #231734 |
Bog'liq attaestatsiya javoblari60. O’qitish usullari
Maktablarda an'anaviy ta'lim tizimiga nisbatan zamonaviy o'qitish usullarini juda kamdan-kam uchratish mumkin, ammo xususiy maktablar, o'quv markazlari va boshqa shunga o'xshash tashkilotlarning faoliyatida yangi usullar tobora ko'proq paydo bo'lmoqda. Nima uchun bu usullar an'anaviy usullarga qaraganda ko'proq samaradorlikka ega. Ushbu 107 maqolamizda biz innovatsion usullarning asosiy kamchiliklarini ham aytib o'tamiz, ularga e'tibor berish kerak. Avvaliga shuni ta'kidlaymizki, zamonaviy o'qitish usullari an'anaviy usullardan farqli o'laroq, biroz boshqacha xususiyatlar bilan ajralib turadi, xususan: • Zamonaviy o'qitish usullari allaqachon muayyan pedagogik loyihaga moslashtirilgan rivojlanish jarayonida. Rivojlanish muallifning o'ziga xos uslubiy va falsafiy qarashlariga asoslanadi • Harakatlar, operatsiyalar va oʻzaro taʼsirlarning texnologik ketma-ketligi aniq kutilgan natija boʻlgan maqsadlarga asoslanadi. • Usullarni amalga oshirish o‘qituvchi va talabalarning shartnomaviy asosga ega bo‘lgan hamda differensiallashtirish va individuallashtirish tamoyillarini, shuningdek, insoniy va texnik salohiyatdan optimal foydalanishni hisobga oladigan faoliyatini nazarda tutadi. Majburiy komponentlar aloqa va dialoglar bo'lishi kerak • Pedagogik usullar bosqichma-bosqich rejalashtiriladi va ketma-ket amalga oshiriladi. Bundan tashqari, ular har qanday o'qituvchi uchun mumkin bo'lishi, hamda har bir talabaning maqsadga erishishini kafolatlashi kerak. • Usullarning ajralmas komponenti diagnostika muolajalari bo'lib, unda talabalar faoliyatini o'lchash uchun zarur bo'lgan vositalar, ko'rsatkichlar va mezonlar mavjud. Zamonaviy o'qitish usullari ko'p hollarda psixologik va pedagogik asosga ega bo'lmasligi mumkin, shuning uchun ularni qandaydir yagona tarzda tasniflash juda qiyin. Ammo bu nafaqat ularning ta'lim faoliyatida qo'llanilishiga to'sqinlik qilmaydi, balki ushbu dasturning muvaffaqiyatiga sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi. Masalan, o`qituvchilarning adolatsizlikligi, baholash tizimi, zerikarli darslar, ortiqcha uy vazifalar bularni hammasini zamonaviy o`qitish usillari bilan joyiga qo`yish mumkin. Xo`p qanday qilib ta’limni yaxshilash mumkin? Birinchi navbatda zamonaviy ta’limda nima yaxshi, nima yomonligini ajratib olishimiz kerak. Ba’zi fidokor, jonkuyar o`qituvchilar o`z o`quvchilariga qo`shimchi bilimlar berib ularning xalqaro olimpiadalarda sovrinli o`rinlarni olishlarini ta’minlamoqdalar. Hozirgi zamon pedagogikasida hamkorlik pedagogikasi deb yuritiladigan pedagogika bor. Bunda o`quvchilar o`qituvchinig yordami va qo`llab-quvvatlashiga suyanadilar. O`qiruvchi o`quvchilarni sizlab, ularga yaxchi muomalada, hamda o`zining tengqurlaridek munosabatda bo`ladi. Bundan tashqari yana bir usul borki, teskari(yoki to`nkarilgan) sinf deb nomlanadi. Bu model shu nom bilan 2007 yili AQShda paydo bo`lgan. Kolarada shtatining maktab o`qituvchilari Jonathan Bergmann va Aaron Samslar o`quvchilarga darsni video dars ko`rinishida uyda qulay shatoitda ko`rib o`rganishlarini taklif etgan. O`quvchilar sinfda bo`lganlarida savollar berishib baxs – munozara qilishardi, yoki laboratoriya ishlarini bajarar edilar. Xozirgi kunda ixtiyoriy maktab yoki oliy o`quv yurti fanlaridan video darslarni internet tarmog`idan topish mumkin. Shuning uchun bilim olish bo`yicha muammo yo`q, lekin muammao uni o`zlashtirishda, ana shuning uchun ham xozirgi zamonda o`qituvchilar juda kerak. Demak, teskari sinf metodi o`quvchilarni axborotlar bilan ishlashga, tanqidiy fikrlashga ma’lumotlarni tahlil qilishga o`rgatadi. Keys metodi. “Keys-stadi” texnologiyasi (ingliz tilida “case” – to‘plam, chemodan (chamadon), “study” – muammoli vaziyat) –vaziyatli tahlil yoki muammoli vaziyatlarni tahlil qilish demakdir. Ushbu texnologiya talabalarda aniq, real yoki sun’iy yaratilgan muammoli vaziyatni tahlil qilish orqali eng maqbul variantlarini topish ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. U talabalarni bevosita har qanday mazmunga ega vaziyatni o‘rganish va tahlil qilishga o‘rgatadi. Uning negizida muayyan muammoli vaziyatni hal qilish jarayonining umumiy mohiyatini aks ettiruvchi elementlar yotadi. Bular quyidagilardir: ta’lim shakllari, ta’lim metodlari, ta’lim vositalari, ta’lim jarayonini boshqarish usul va vositalari, muammoni hal qilish yuzasidan olib borilayotgan ilmiy izlanishning usul va vositalari, axborotlarni to‘plash, ularni o‘rganish usul va vositalari, ilmiy tahlilning usul va vositalari, o‘qituvchi va talaba (talaba) o‘rtasidagi ta’limiy aloqaning usul va vositalari, o‘quv natijalari[2]. Trening Trening – bu shunday o`qitish usulidirki, bunda pedagogic jarayonning amaliy qismi asosiy hisoblanib, nazariy qismi ikkinchi darajali hisoblanadi. O`ylab ko`ring-chi treningni yutuq tomonlari nimadan iborat? Tekshirish. Treningni bosh va asosiy kamchiligi o`quvchilar uni oxirida kuzatilishi va ko`mak olishi kerak, aks holda olingan ko`nikma va malakalar yo`qoladi. Modulli o`qitish Modulli o`qitish– bu oquv ma’lumotlarini modul deb ataluvchi nisbatan mustaqil bo`laklarga bo`lish. Har bir modul o`zining maqsadi va ma’limotlatni taqdim etish metodini taklif etadi. Modulli o`qitishning ijobiy tomoni uning tanlovchanligi, egiluvchanligi va uni tarkibidagi modullarni o`rnini almashtirish imkoniyati. Salbiy tomoni oquv materiali turlicha o`zlashtirilishi va bir butun bo`lmasligi, hamda modullar ortasidagi mantiqiy bog`liqlikning yo`qolishi natijasida bilimning bo`laklarga bo`linishidir[3]. Masofaviy ta'lim Masofaviy ta'lim - pedagogik jarayonda o'qituvchiga talabalarga o'qitish imkonini uzoq masofada joylashgan holda telekommunikatsiya vositalaridan foydalanib amalga oshirish. Usulning ijobiy xususiyatlari - ko'p sonli talabalarni jalb qilish imkoniyati, uyda o'qish imkoniyati, o'quvchilar uchun darslar uchun eng mos vaqtni tanlash imkoniyati va o'quv jarayoni natijalarini turli sohalarga elektron ommaviy axborot vositalari yordamida o'tkazish qobiliyati. Bu erda kamchiliklar pedagogik jarayonning texnik jihozlariga qo'yiladigan yuqori talablar, o'qituvchi va talaba o'rtasida vizual aloqaning yo'qligi va natijada ikkinchisining motivatsiyasining pasayishi hisoblanadi. Rolli o`yinlar Rolli o`yinlarlarning ma’nosi – oquvchilar tomonidan o`yin topshirig`iga mos o`rganilayotgan mavzu yoki predmet doirasida berilgan rolni bajarishdan iborat. Rolli o'yinlar o'quvchilarning fikrlash qobiliyatini oshiradi, boshqa odamlarning harakatlari motivlarini tushunishni yaxshilaydi va real vaziyatlarda yo'l qo'yiladigan keng tarqalgan xatolar sonini kamaytiradi. Biroq, rolli o'yinlar odamlarni hayotda va kasbiy faoliyatda qaror qabul qilishga undaydigan chuqur motivlarni ochib bera olmaydi. Juft bo'lib ishlash Juftlik ish usuli talablaridan kelib chiqib, bir o‘quvchi ikkinchisi bilan juftlanadi va shu bilan yangi faoliyatni o‘zlashtirish jarayonida tashqaridan fikr-mulohaza va baholashni kafolatlaydi. Qoidaga ko'ra, ikkala tomon ham teng huquqlarga ega. Juftlikda ishlash yaxshi, chunki bu o‘quvchiga o‘z faoliyatiga xolis baho berish va kamchiliklarini tushunish imkonini beradi. Bundan tashqari, muloqot qobiliyatlari rivojlanadi. Kamchilik - sheriklarning shaxsiy nomuvofiqligi tufayli qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin. Tajriba almashinuvi Tajriba almashish usuli talabani boshqa o'qish joyiga (shu jumladan, boshqa mamlakatlarga) qisqa muddatga ko'chirish va keyinchalik qaytib kelishni o'z ichiga oladi. Taqdim etilgan tajriba jamoaning hamjihatligiga, muloqot sifatini yaxshilashga va insonning dunyoqarashini kengaytirishga yordam beradi. Usulning nochorligi yangi joyda shaxsiy va texnik qiyinchiliklar tufayli stressli vaziyatlarning yuzaga kelish ehtimolidir. Aqliy hujum Aqliy hujum usuli kichik guruhlarda birgalikda ishlashni o'z ichiga oladi, uning asosiy maqsadi berilgan muammo yoki vazifaning echimini topishdir. Hujumning boshida taklif qilingan g'oyalar dastlab hech qanday tanqidsiz yig'iladi va keyingi bosqichlarda muhokama qilinadi va ulardan eng samaralisi tanlanadi. “Aqliy hujum” shu bilan samaraliki, u hattoki minimal bilim darajasi va kompetensiyalari to‘plamiga ega bo‘lgan o‘quvchilarning ham ishtirok etishiga imkon beradi, puxta tayyorgarlikni talab qilmaydi, o‘quvchilarda tez fikrlash va jamoaviy ishlarga 111 jalb qilish qobiliyatini rivojlantiradi, minimal stress ta’sirini o‘tkazadi, o‘zini o‘zi tarbiyalaydi, muloqot madaniyati va munozaralarda ishtirok etish malakasini rivojlantiradi[4]. Guruhlarda ishlash Talaba guruhlarda ishlaganda, darsda faol ishtirok etish huquqiga, boshlovchi rolida bo`lishga, bir-biridan o`rganishga va turli nuqtai nazarlarni qadrlash imkoniga ega bo`ladi. Ta’limning kichik guruhlarda ishlash usuli “ta’lim beruvchi-ta’lim oluvchi” dialogidan voz kechishni va “ta’lim beruvchi-guruh-ta’lim oluvchi” ko`rinishidagi uch tomonlama o`zaro munosabatga o`tishni nazarda tutadi. O`quv guruhi tarkibi bo`yicha harakatchan kichik guruhlarga bo`linadi va ularning har biri o`zicha o`quv materialini o`zlashtiradi. Tajriba shuni ko`rsatadiki, shu tufayli siz bilan ta’lim oluvchilar o`rtasida ancha mustahkam aloqa o`rnatiladi, shaxsiy va bir vaqtning o`zida ta’lim jarayonida jamoaviy ruhiy holat kuchayadi[5]. «Kichik guruhlarda ishlash» metodining kamchiliklari: kuchsiz o’quvchilar bo’lganligi sababli kuchli o’quvchilarning ham past baho olish ehtimoli bor; barcha o’quvchilarni nazorat qilish imkoniyati past bo’ladi; guruhlararo o’zaro salbiu raqobatlar paudo bo’lib qo’lishi mumkin. Guruh ichida o’zaro nizo paydo bo’lishi mumkin.
|
| |
