|
Tariyx fakulteti
|
| bet | 134/154 | | Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 111,08 Mb. | | #128134 |
Bog'liq O.A.ARXEOLOGIYASI OMK-2022Eski Nisa úsh bólimnen turadı. Onıń maydanı 22 ga. Qalada citadel hám ǵállexanalar bolǵan. Qala ishinde úy – jaylar ornı saqlanǵan, qala qorǵanıs diywallar menen qorshalǵan. Parfiya qalalarınıń diywalları qam gerbishlerden órilip diywallarınıń qalıńlıǵı 6-12 m, 12-16 m bolǵan. Diywallarınıń sırtı bir-birinen 10-40 m aralıqta bolǵan minaralar menen bekkemlengen. Parfiyalılar, arxitekturalıq qurılıslardı salıwda jergilikli qurılıs materiallarınan paydalanadı. Parfiya patshalarınıń Nisa saray qurılısında, qońsı grek arxitekturasınıń tásiri seziledi. Arxeologiyalıq qazıp izertlewler nátiyjesinde Parfiya patshalarınıń rezidenciyası bolǵan Góne Nisadan, Parfiyanıń tariyxı, ekonomikası, mádeniyatına tiyisli 2700 den aslam jazba xojalıq hujjetleri tabıldı.
Parfiya patshalıǵınıń áskerleri awır hám jeńil jaraqlı núkerlerden turǵan. Temir sawıtlı áskerleri, nayza hám qılısh penen urıs aparǵan. B.e.sh. II ásirde kóbirek kelte qılıshtan (akinak), al I-II ásirlerde uzın qılıshtan paydalanaǵan.
Xojalıqta, suwǵarıp diyxanshılıq egiw baslı orındı iyelegen. Diyxanshılıqta biyday, arpa, tarı, júzimgershilik, palız eginlerinde kóbirek ekken. Mal sharwashılıǵında kóbirek qoy, eshki, shoshqa, jılqı, túye hám eshek asıraǵan. Ónermentshiliktiń baslı tarawları gúlalshılıq, toqımashılıq, temirshilik, zergershilik bolǵan.
Parfiya patshalıǵı arqalı Messopotamiya ellerine «ullı jipek jolı» ótip, Parfiya sawdagerleri xalıqaralıq sawda islerine qatnasqan. Parfiya qalalarına Kushan patshası «Soter Megastıń» teńgeleriniń kóplep ushırasıwı bunıń dálili. Parfiya patshalıǵında kórkem óner isleride jaqsı rawajlanadı. Nisa qalasın izertlegende tabılǵan tórt múyeshli ibadatxana mramor skulpturaları menen bezelgeni anıqlanadı.
Nisadan tabılǵan gúmisten islengen buyımlar, pil suyegi, ritonlar hám gúlal ıdıslardaǵı syujetli súwretler grek ápsanaları tiykarında islengen. Eski Parfiya jazıwları Nisa, Koshdepe, Babadurmaz qalalarınan tabıladı.
Parfiya patshalıǵında bir túrli din bolmaǵan. Parfiyanı shıǵıs walayatlarındaǵı xalqı zardushtiylik, al batıs Parfiya jerlerindegi xalıqlar grek qudaylarına sıyınǵan. II-III ásirlerde Parfiyaǵa xristian dini de tarap baslaydı.
|
| |
