«tasdiqlayman»

2. 
   Motivatsiya
   

Gipertonik kasalligi bo‘yicha talabalarni o‘qitish anatomiya, fiziologiya, patologik fiziologiya, patologik anatomiya, mikrobiologiya, bioximiya, terapiya, ichki kasalliklar propedevtikasi, klinik farmakologiya fanlariga asoslangan. Talaba mashg‘ulotda olgan bilimini UASh ga, ichki kasalliklar va boshqa klinik nazoratlarda qo‘llaydi.

Arterial gipertoniya bilan ko‘plab bemorlar tibbiy yordam olish uchun UASh ga murojaat qilishadi. Yurak qon-tomir kasalliklari ichida gipertonik kasallik (GK) yuqori o‘rinlarni egallaydi, shuning uchun o‘lim ko‘rsatkichining asosiy sabablaridan biridir. Aholining 60 yoshdan katta yoshdagilarida simptomatik sklerotik arterial gipertenziya rivojlanadi. AG si bor bemorlarni davolashda optimal sxema tanlash juda qiyin, ya’ni dorining har-xil kuzatiladigan nojo‘ya ta’sirlari juda sezilarli kuzatilishida, aniq klinik vaziyatlarda qo‘llashga qiyinchilik keltiradi. UASh ning say harakatlari bilan arterial gipertoniyaga to‘g‘ri dorilarni tanlashdan iborat bo‘lmasdan, balkim to‘g‘ri davolash ishlari olib borishdan va QVP yoki ShVP sharoitida arterial gipertoniyasi bor bemorlarni aniqlash, davolash va kerak bo‘lsa shifohonaga yuborishdan iborat. Bu keng tarqalgan patologiyani yo‘qotishda UASh ning chuqur, zavmonaviy bilimiga suyanishi va natijada davo samarasini va bemor hayot tarzi sifatini yaxshilanishiga olib keladi. Bunday dolzarb muammolar mavzusi UASh tayyorlash dasturlariga kiritilgan.

Kasallikning nazariy qismida quyidagilar ko‘rib chiqiladi:

Gipertonik kasallik profilaktikasi.

Arterial gipertenziya (AG) – bu turg‘un arterial bosimning oshishi sindromi bo‘lib, bunda sistolik bosim 140 mm.sm.us v. St dan, diastolik bosim esa 90 mm.sm.us. Rt. St. dan oshmaydi.

Gipertonik kasallik (essensial arterial gipertenziya) – bu AG ning asosiy belgilaridan biri bo‘lib, sabablarga bog‘liq bo‘lmagan holda yuzaga keladi. Keng tarqalgan noinfeksion kasalliklar fonida, AG ni erta tashxislash, proiflaktika qilish va davolash, kasallikni og‘ir kechishiga, bemor hayot davomiyligini qisqarishiga, nogironlik rivojlanishiga va bemor hayot tarzi sifatini yomonlashishiga olib keladi. AG kasalligiga jiddiy qarash va e’tibor berila boshladi. 95% arterial bosim bilan yuradigan bemorlar birlamchi (essensial) AG (BJSST) va 5% ikkilamchi (simptomatik) AG kiradi. Yangi AG tarifi va tasnifi AB oshishi darajasi, patologik jarayonga nishon a’zolarini shikastlanish darajasiga qarab orientatsiya qilinadi. AG asta-sekin rivojlanmaydi, bu kasallik bosqichma-bosqich kechadi, natijada AB oshishi absolyut orientir bo‘lib hisoblanadi. Yurak qon tomir kasalliklar rivojlanishda, 10 yillar davomida havf omillarini aniqlash uchun qadamma-qadam AG uchun havf omillar «stratifikatsiya» tushunchasi kiritildi. Bu tushuncha va konsensus AG bo‘yicha bizning tushunchamizni kengaytirdi.

Birlamchi profilaktika o‘z ichiga, havf omillarini bartaraf qilish, AB oshishiga yo‘l qo‘ymaslik, kasallikni kamayishiga va GK tarqalishiga qaratilgan chora tadbirlar.

-Ortiqcha tana vaznli bemor (TVI > 25,0 kg/m) tana vaznni kamaytirish shart. TVI quyidagi formula bilan aniqlanadi: tana vazni (kg)/bo‘yi (m). Tana vaznini quyidagi TVI yetgungacha kamaytirish kerak. TVI = 20-25kg/m.

-Osh tuzini kuniga 5-6 grammgacha kamaytirish lozim. Osh tuzining 5-6 grammi, taxminan choy qoshik hajmida bo‘ladi. Shuning uchun ovqat tayyorlayotganda va tayyor bo‘lganda osh tuzidan foydalanmaslik tavsiya etiladi.

Mashqlarni bajarganda zo‘riqishlar me’yor darajasida bo‘lishi kerak va bemordan unchalik katta zo‘riqish talab qilmasligi kerak. Yuqoriga ko‘tarilib chiquvchi mashqlar bajarishdan saqlanish kerak.

Ko‘proq jismoniy madaniyatga asosiy e’tibor berishni talab qiladi. Bu holat o‘z navbatida bemordagi gipertonik kasallidagi asab-qon tomir apparatini himoyalaydi, ya’ni asab tizimiga bog‘liq bo‘lgan holatlarni – bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, boshdagi shovqin va og‘irlik, uqusizlik, umumiy holsizlik kuzatiladi.

Mashqlar oddiy, ritmik va shoshmasdan bajarilishi kerak. Shuning uchun ertalabki gigenik mashqlarlarni regulyar bajarilishi va doimiy piyoda sayir qilishi talab qilinadi, asosan 1 soatdan ko‘proq kechki uyqudan oldin.
“Sog‘lom yurak” ning zamonaviy yevropa ko‘rsatkichlari

0 3 5 140 5 3 0

0 - chekmaydi

3 – 3 daqiqa piyoda yurish., yoki 3 km/kuniga, yoki 30 daqiqa yengil jismoniy mashqlar

5 – kuniga 5 porsiya meva va sabzavot iste’mol qilish (kamida 400 gr/kuniga)

140 – SAB 140mm.sm.us. past ko‘rsatkich

5 – qondagi UX 5 mmol/ldan past bo‘lishi

3 – XSLPPZ 3 mmol/ldan past bo‘lishi

0 – ortiqcha vaznni bo‘lmasligi.

Profilaktikaning bu turi, kasallikni erta davrida ya’ni, kasallikni davolash va asosiy simptomlari kuzatilmasdan, kasallik asoratlari yuzaga kelmasdan oldini olishga qaratilgan chora tadbirlar. Bunday chora tadbirlarni amalga oshirish uchun AB ko‘tarilib turadigan bemorlarni aholi ichida SKRINING o‘tkazish yo‘li orqali aniqlanadi.

1. 58 yoshli bemor 4 yildan beri AB 160/90 mm sm. us.ko‘tarilishi kuzatilgan. Oldinlari bosh og‘riganda kuzatilganda adelfan ichib yurgan. Yiliga 1-2 marta shifoxona davosini olgan. 8 oydan beri shifokor maslahatiga ko‘ra kuniga 2 mahal berlipril 5 mg va gipotiazid haftasiga 2 marta ichib yurgan. Davolash fonida AB 120- 130/80 mm.sm.us. turgan. So‘ngi 2 oy ichida qiynoqli quruq yo‘tal bezovta qilgan, asosan holati gorizontal holatda bo‘lganda kuzatilgan. Tanish shifokorga murojaat qilgan. Surunkali bronxit qo‘zg‘alish davri deb tashxisi qo‘yilgan, bromgeksin, ampitsillin, kalsiy glyukonat darilari buyurilgan. 10 kunlik davo samara bermagan. Ob’ektiv tekshirilganda: ichki a’zolarda o‘zgarishlar topilmagan. AB 130/80 mm.sm.us.

1. Sizning taxminiy tashxisingiz;

2. Quruq yo‘tal sababini ko‘rsating;

3. UASh taktikasi;

4. Tekshiruv rejasi;

5. AG olib keladigan asosiy havf omillarini sanab o‘ting.

Javob: Gipertonik kasalligi I b.

Quruq yo‘tal sababi – regulyar berlipril iste’mol qilishi.
2. Bemor N., 50 yosh, shikoyati boshning tepa va ensa sohasidagi bosh og‘rig‘iga, yurganda hansirashga, tungi nafas yetishmovchilik huruji, yurakning o‘ta urib ketishiga shikoyat qiladi. Anamnezdan: 8 yildan beri AB oshishi kuzatiladi. So‘ngi yillarijismoniy zo‘riqishdan keyin to‘sh orqasida og‘riqlar kuzatilgan, og‘riqlar chap qo‘lga uzatilgan. Og‘riqlar tinch holatda 2-5 daqaqiqa davom etadi. Ob’ektiv tekshirilganda: o‘pkada vezikulyar nafas. Yurak tonlari bo‘g‘iqlashgan, ritmik, aorta ustida II ton aksenti. AB 180/100 mm.sm.us. Shishlar yo‘qt. EKG: ritm sinusli, ChSS- 88 zarba daqiqasiga. PQ - 0,18 soniya. I, aVL, V5-6 tarmoqlarda R tishcha baland, III aVF V1-3 tarmoqlarda S tishcha chuqur. QRS kompleksining davomiyligi 0,10 soniya. STsegmenti qiyshiq pasaygan.

1. AB oshishi bilan kechadigan kasalliklar guruhini sanab o‘ting;

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. Tekshiruv rejasi;

4. Davolash (nomedikamntoz va medikamentoz).

Javob: O‘QTE:Gipertonik kasalligi II b.

Yond: YuIK Stabil zo‘riqish stenokardiyasi FS II b

3. 
   Bemor S. 46 yoshda kordiologik bo‘o‘imga bosh orig‘iga, kuz oldida doglar paydo bulishi, xolsizlik, yurak soxasida sanchuvchan ogriы kuzatilishiga shikoyati bilan keltirilgan. Anamnezidan: 2 yil davomida AB 160/95 mm.sm.us. davriy kutarilib turgan va davolanmagan. Sungi vaktlarda xayz siklining buzilishi kuzatilgan. Onasi 64 yoshida insultdan vafot etgan. Tusatdan ishxonasidagi kelishmovchilik tufayli axvoli yomonlashgan. O’ektiv tekshirilganda: bemorda ortikcha vazn, bezovtalangan axvolda. Yurak tonlari bugik, ritmik, ChSS va puls 90 zarba dakikasiga, AB170/100 mm.sm.us.
   

2. Ushbu bemorda siz kanday xavf omilini;

3. Sizning taxminiy tashxisingiz;
4.. Bemor 8 yildan beri endokrinologda davolanib keladi. Sungi yillari AB kutarilishi kuzatilib turgan. Ob’ektiv tekshirilganda: umumiy axvoli urtacha

ogirlikda,teri rangi rangpar, nam, kullarida tremor bor. Upkada vezikulyar nafas, yurak chegaralari chapga 2 sm siljigan, aorta ustida II ton aksenti. Yurak chukki turtkisi tarkok. Auskultatsiyada yurak tonlari baland, ekstrosistoliya xisobiga aritmik, yurak chukkisida kuchaygan va sistolik shovkin eshitiladi. ChSS va puls 100 zarba daыiыasiga. AB mm.sm.ut. shishlar yuk.

1. Bu bemordagi AB oshishi nimaga boglik (anik mexanizmini tushuntiring);

2. Tulik tashxis kuying;

3. Tashxisni tasdiklovchi asosiy laborator va instrumental tekshiruvlar kerak;

4. YAIII taktikasi va davolash.

1. Bemorda AB oshishi nima bilan bog‘liq (aniq mexanizmini ko‘rsating);

2. To‘liq tashxis qo‘ying;

3. Tashxisni tasdiqlovchi asosiy laborator-instrumental tekshiruvlar rejasi;

4. UASh taktikasi va davolash.
4. 45 yoshli bemor, boshdagi kuchli ogrikka, chankash, muskullar ogrigiga va kuchsizligiga, paresteziya, yurakdagi davriy sanchuvchan ogrikka, yurak urib ketishiga, tez-tez peshob ajralishiga shikoyat kiladi. Uzini 2 yildan beri kasal deb xisoblaydi, davolanmagan. Kasallik kuz va kishda kuzgalib turadi. Tekshirib kurilganda: teri rangi oddatiy rangda. Upkada vezikulyar nafas, xirillashlar yuk. Yurak tonlari bir muncha bugiklashgan, aorta ustida II ton aksenti, yurak chukkisida sistolik shovkin eshitiladi. Chss 78 zarba daыiыasiga. AB– 180/140 mm.sm.us. UKT:ishkoriy reaksiya, solishtirma ogirligi 1009, oksil-0,099%_0. EKG: sinusli ritm, korincha ekstrasistoliyasi kuzatiladi. Q-T intervali-0,06 soniya. Chap korincha gipertrofiyasi belgilari, yurak chukkisi va oldingi tusik soxasida kon aylanish buzilishi kuzatiladi.

1. Yukorida keltirilgan simptomlar va laborator uzarishlar bilan kechadigan 5 ta kasallikni sanab uting;

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. Bu kasallikka xos kanday gurux simptomlari xarakterli;

4. Tekshiruv rejalari;

5. Davolash.

1. Yukorida keltirilgan simptomlar bilan kechadigan 5 ta kasallikni sanab uting;

2. Tulik taxminiy tashxis;

3. YAIII taktikasi va rejali davo;

4. Bu bemor uchun kanday gipotenziv gurux dorilari «tanlov dorisi» buladi.
7.Bemor G. 64 yosh, YAIII ga bosh ogrigiga, kulokdagi shovkinga, xansirash va davriy yurak soxasidagi sanchuvchi ogrikka, ogrik jismoniy zurikishda chap kulga uzatilishiga shikoyat kiladi. Anamnezidan: yukoridagi shikoyatlar 8 yildan beri bezovta kiladi. Otasi YuIK va GK bilan kasallangan. Ob’ektiv tekshirilganda: bemorda ortikcha vazlik bor. Auskultatsiyada – yurak tonlari bugiklashgan, aorta ustida II ton aksenti. Puls 78 zarba dakikasiga, ritmik. AB 180/110 mm.sm.us.. jigar kattalashmagan. EKG: sinusli ritm ChSS- 100 zarba dakikasiga. PQ - 0,18 soniya. I, aVL, V5-6 tarmoklarida R tishcha xisobiga QRS kompleksi kengaygan va deformatsiyalangan, III aVF V1-3 tarmoklari S tishcha xisobiga. ST segmenti asosiy tishchaga diskordant joylashgan. QRS kompleksi davomiyligi 0,13 soniya.

1. 1. Yukorida keltirilgan simptomlar bilan kechadigan 4 ta kasallikni sanab uting;

2. Tulik taxminiy tashxis;

3. Tekshiruv rejalari va EKG xulosasi;

4. Rejali davolash.

7.Bemor G. 60 yosh, 10 yildan beri, gipertonik kasalligi bilan kasallanib kelgan. Ambulator va shifoxonada davolangan. Tщsatdan emotsional zurikishdan keyin yurak soxasida ogrik paydo bulgan, kuchli bosh ogrigi, kuruk yutal, xavo yetishmovchiligi kuzatilgan. Ob’ektiv tekshirilganda: umumiy axvoli ogir, bemor bezovta, kuzgaluvchan, yuzlari kizargan, labi sianoz.yurakning chap chegarasi umrov urta chizigidan tashkariga 3 sm siljigan, yurak tonlari bugik, ot dupiri ritmi eshitiladi. Upkada dagal nafas fonida doimiy bulmagan, xar xil kalibrli nam xirillashlar eshitiladi. Puls 100 zarba dakikasiga, ritmik. AB 240/150 mm.sm.us.. Jigar va talok kattalashmagan.

1. Yuqoridagi simptomlar kuzatiladigan kamida 5 ta kasallikni sanab o‘ting;

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. Tekshiruv rejasi;

4. UASh taktikasi va davolash.

1. Yuqoridagi simptomlar kuzatiladigan kamida 5 ta kasallikni sanab o‘ting;

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. Yana qanday kasalliklar nafas siqilishi bilan kechadigan kasalliklarni va yuqoridagi bemor holatidan farq qiladigan nafas yetishmovchilik xolatlarini ayting.

4. Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

5. UASh taktikasi va davolash

1. Yuqoridagi simptomlar kuzatiladigan kamida 5 ta kasallikni sanab o‘ting;

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. Tekshiruv rejasi;

4. UASh taktikasi va davolash.

№	Baholash	A’lo	O‘rtacha	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Yomon
	O‘zlashtirish %	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va past
2	Vaziyatli masala	50-43 ball	42,5- 35,5 ball	35- 27,5 ball	27-18,5 ball	18 ball

Testlar.

1. Qanday majburiyatlar UASh funksiyasiga kirmaydi:

a) davolash va reabilitatsiya chora tadbirlari

b) bemorlarni faqat qishloq vrachlik punktida qabul qilish

v) sog‘lom turmush tarzini targ‘ibot qilish

g) kasalliklar profilaktikasi

d) shikoyatlar toifasiga qarab xizmat qo‘rsatadi

2. Qanday salomatlik tarifi to‘g‘ri hisoblanadi:

a) ob’ektiv va sub’ektiv fiziologik, ruhiy holati va ijtimoiy holati

b) fiziologik va ruhiy holati

v) bemor so‘ziga qaraganda u sog‘lom

g) aholining ko‘p qismiga xos holatlar

d) a’zolarning funksional me’yoriy holati

3. Sanitar –gigienik chora tadbirlar uchun muhimlarini ko‘rsating:

a) axolining bilimi

b) devoriy ro‘znomalar

v) jurnallar

g) bemorlarni ro‘yhatga olish jurnali

d) vrachning toifasi va zamonaviy bilimi

4. Konsultatsiya vaqtida qandiy vrach taktikasini olib borasiz:

a) aktiv va passiv

b) erkinlik

v) tinch va osoyishtalik

g) emotsional

d) erkinsizlik

5. Shahslararo muloqatda «vrach-bemor» vrachlik sirlarini saqlash uchun:

a) shaxsning ijtimoiy va iqtisodiy qiziqishlarini himoya qilish

b) tashqi kutilmagan aralashmalardan saqlash

v) ishonch va ochiq munosabatni yaratish "vrach - patsient"

g) insonning ichki himoyasini va uning avtonimini saqlash

d) mustahkam munosabatlarni saqlash uchun

6. Qanday hujjatlar sayohat oldi sayohatchiga beriladi.

a) hozirgi vaqtdagi salomatligi to‘g‘risida ma’lumot.

b) tibbiy haritasidan o‘tkazgan kasalliklari va oldgan davolalari to‘g‘risida to‘liq ma’lumotlar

v) immun emlamalarni olgani to‘g‘risida ma’lumotnoma

g) konsultatsiya vaqtida yig‘ilgan anamnez

d) ambulator haritasi tarixi nus’hasi.

7. Endogen boshqarib bo‘lmaydigan havf omiliga kiradi:

a) yurak ritmi buzilishi

b) qon ivuchanligining buzilishi

v) genetik buzilishlar

g) jinsi

ye) nafas funksiyasi buzilishi

8. Kasallik paydo bo‘lishida havf omillariga kiruvchi gurux shaxslarni ikkita optimal aniqlash usuli:

a) skrining

b) profilaktik ko‘rik

v) murojaat ro‘yhati

g) gospitalizatsiya ro‘yhati

d) kasallanish ro‘yhati

9. Kasallikda birlamchi profilaktikani olib borishda ikkita chora tadbirlarni ko‘rsating:

a) tashqi muhitni sog‘lomlashtirish

b) residivlanishga qarshi davo

v) sanataro-kurort davo

g) aholini gigienik tarbiyalash

d) shifoxonada davolash

028. Yurak qon tomir kasalliklaridagi uchlamchi profilaktikaga quyidagilar kiradi:

a) YuIK bor bemorlarda chekishga qarshi kurashish

b) gipertoniyasi bor bemorlarni kuzatish va antigipertenziv dori vositalari buyurish

v) YuIK bor bemorlarda yog‘li oziq ovqatlarni iste’mol qilinishini chegaralash

g) YuIK va semizligi bor bemorlarda statinlar qo‘llash

d) AG si bor bemorlarni aniqlash

ye) infeksion kasalligi bor bemorlarni aniqlash

002. 45-yoshli erkak shikoyati yo‘q, profilaktik ko‘rikka kelgan. Unda spesifik shikoyatlari yo‘q:

10. Bu bemorda quyida keltirilgan tekshiruvlardan eng muhim tekshiruvlar faysi:

a) umumiy ko‘rik

b) AB o‘lchash

v) TVI o‘lchash

g) EKG o‘tkazish

d) yuqoridagi hammasi

11. Bu bemorda quyida keltirilgan qo‘shimcha tekshiruvlardan qaysi birini o‘tkazish kerak:

a) zardobdagi siydik kislotasi

b) karotid sinusi auskultatsiyasi

v) periferik pulsni paypaslash

g) qondagi xolesterin

d) yuqoridagi hammasi