|
Təhsil proqramı (kurikulum) təhsilin hər bir pilləsi üzrə təlim nəticələri və məzmun standartlarını, tədris fənlərini, həftəlik dərs və dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarını, pedaqoji prosesin təşkiliBog'liq FİZİKİ TƏRBİYƏ-TURANFiqurların gücü – Vəzir +9 vahid, Top+5 vahid, At+3 vahid, Fil+ 3 vahid, Piyada+1 vahid. Fiqurlara aid olan güc vahidləri bir piyadanın döyüş qabiliyyəti ilə ölçülür.
Şahmat notasiyası – fiqurların və piyadaların şahmat taxtası üzərində yerləşdiyixanaların, oynanılan görüşlərin ayrı-ayrı mövqelərin yazılmasıdır. Şahmat notasiyasının aşağıdakı yazılış növləri vardır:
Fiqurların adının yazılışı.
Gedişlərin yazılışı – a) tam notasiya b)qısa notasiya
Taxta üzərində yaranmış mövqenin yazılışı.
Qaydalar – oyunun əvvəlində və sonunda oyunçular əl verib sıxmalıdır. Tərəflərdən hansısa oyun zamanı hansısa fiqura toxunarsa mütləq onu ounamalıdır. Fiquru düzəltmək istəsə “düzəldirəm” deyib düzəltməlidir. Əgər əli rəqibin fiquruna dəyibsə onu vuran fiqurla mütləq götürməlidir, əgər zərbə edən fiqur yoxdusa oyunçuya xəbərdarlıq edilir. Rəqibin gedişini fikirləşdiyi zamanı mane etmək olmaz. Oyun zamanı heçnədən məs: kitabdan istifadə etmək olmaz. Oyunun sonunda nəticələr blanka: ağlar qalib gələrsə - 1:0, qaralar qalib gəldikdə - 0:1, heç-heçə olduqda – 1/2 - ½ qeyd edilir. Mat oyunun qələbəsini, pat isə heç-heçəni göstərir.Qalibə 1 xal, heç-heçəyə 0,5 xal, məğluba 0 xal verilir.
Heç-heçə anlayışı – Şahmat oyununda elə vəziyyət yaranır ki, tərəflərin heç biri qalib gələ bilmir və bu halda oyun heç-heçə ilə nəticələnir.
Şah-şaha qarşı.
Şah və Fil – şaha qarşı.
Şah və at – şaha qarşı.
Şah və iki at – ş.aha qarşı
Bundan əlavə şahmat oyununda daha mürəkkəb heç-heçə vəziyyətləri yarana bilər. Bu vəziyyətlər:
“Pat”
Daima “Şah”
Mövqenin üç qat təkrarı.
50 və bəzi hallarda 75 gediş qaydası.-
Şah və Top – şaha qarş: 50 gediş.
Şah, At və Fil – şaha qarşı:50 gediş.
Şah, Top və Fil –Şaha və Topa qarşı: 75 gediş.
Fiqurların yuxarıda göstərilən nisbətinə, 50-75 gediş ərzində üstün tərəf “mat” verməlidir, əks halda oyun heç-heçə ilə nəticələnir.
Mat anlayışı - əgər şah fiqurun zərbəsi altına düşərsə, belə vəziyyətdə deyirlər ki, “şah” elan olunmuşdur. “Şah” edilən zaman şahın xilas olmaq üçün heç bir gedişi yoxdursa, bu vəziyyət “mat” adlanır.
Şahmat oyunu 3 mərhələdən ibarətdir:
Başlanğıc mərhələsi Debüt adlanır.
Orta mərhələsi Mittelşpil adlanır.
Son mərhələsi isə Endşpil adlanır.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Təhsil proqramı (kurikulum) təhsilin hər bir pilləsi üzrə təlim nəticələri və məzmun standartlarını, tədris fənlərini, həftəlik dərs və dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarını, pedaqoji prosesin təşkili
|
