32
Bir modali OT
5 – 12
0,12 –
0,25
5 - 8
0,002 – 0,01
NA optik tolaning
muhim xususiyati hisoblanib, yorug‗lik nuri tolaga
qanday kiritilishi va tarqalishini ko‗rsatadi.
NA qiymati katta bo‗lgan OT yorug‗likni yaxshi qabul qiladi, NA
kichik qiymatli optik tolalarga faqatgina tor yo‗naltirilgan yorug‗lik
to‗plamini kiritish mumkin.
YUqori o‗tkazish polosali OT kichik NA qiymatiga ega. Shu tarzda,
ularda
modalar soni kam, dispersiya kichik va ishchi o‗tkazish polosasi
keng bo‗ladi.
NA katta qiymatga ega optik tolalarda mumkin bo‗lgan yorug‗lik
yo‗nalishlari, ya‘ni modalar sonining ko‗pligi natijasida modalararo
dispersiya yuqori bo‗ladi [2].
Tolaning xususiy yo‘qotishlari
Xususiy yo‗qotishlarga yutilish va sochilishdan hosil bo‗ladigan
yo‗qotishlar kiradi. Yutilishdan hosil bo‗ladigan yo‗qotishlar ichki va
tashqi bo‗ladi. Ichki yutilish yo‗qotishlarini toza
kremniy materiali xosil
qilishi mumkin. Xar bir material molekulyar tuzilishiga ko‗ra ma‘lum
to‗lqin uzunliklarida signallarni yutishi mumkin. Masalan, SiO
2
ni ultra
binafsha diapazonda λ<0,4 mkm to‗lqin uzunligida elektron rezonanslari
mavjud. Shuningdek, infraqizil diapazonda λ>7 mkm to‗lqin uzunligida
tebranuvchi rezonanslari mavjud. Demak bu rezonanslar ko‗rinadigan
chastota diapazonida yutish polosasi ko‗rinishida bo‗ladi.
Ikkinchi va
uchinchi oynalarda yutilishning bu turi 0,03 dB/km dan ko‗p bo‗lmagan
yo‗qotishlarga olib keladi. Tashqi yutilish yo‗qotishlari yorug‗likni tola
qo‗shimchalarida yutilishidan xosil bo‗ladi. Zamonaviy ishlab chiqarish
texnologiyalari bu yo‗qotishlar ta‘sirini juda kichik darajaga kamaytirgan.
Bu yo‗qotishlar temir, mis , nikel, magniy, xrom qo‗shimchalarini tolaga
qo‗shish natijasida xosil bo‗ladi. Zamonaviy ishlab chiqarish jarayonida bu
metallarni tarkibi bir milliard qismgacha kamaytirilgan. Shuning uchun
ular umumiy tashqi yutish yo‗qotishlarining
juda kichik qismini tashkil
etadi. Bulardan farqli ravishda gidroksil ion (ON) lar qoldig‗ini
mavjudligi, ya‘ni ishlab chiqarish jarayonida tolada suv qoldiqlarini qolishi
tashqi yutish yo‗qotishlarini sezilarli darajada oshiradi. Optik tola tarkibida
ON ionlari birni yuz milliondan kam qismini tashkil etish kerak.
33
Zamonaviy optik tolalarda mikro qo‗shimchalar miqdori juda
kichikligi uchun tashqi yutilish shovqinlari minimal bo‗lib, ularni xisobga
olmasa xam bo‗ladi. Lekin ON konsentratsiyasi birdan million qismni
tashkil etganda, 1390 nm to‗lqin uzunligida yo‗qotishlar 50 dB bo‗lishi
mumkin.
Nurni sochilishidan xosil bo‗ladigan yo‗qotishlar ichki yo‗qotishlar
xisoblanib, optik tola o‗zagining defektlari:
xavo puffakchalari, yoriqlar,
tolani bir turda emasligi, ya‘ni qo‗shimchalar qo‗shilishidan shisha
zichligini tasodifiy o‗zgarishi tufayli yuzaga keladi. Bu omillar yorug‗lik
oqimi yo‗nalishini o‗zgartirib, og‗ishiga
olib keladi, natijada sinish
burchagi oshib, yorug‗lik nuri qobiqdan tashqariga sochilib ketadi. Bundan
tashkari optik tolani bir turda emasligi, ya‘ni qo‗shimchalar mavjudligi
yorug‗lik oqimini ma‘lum qismini teskari tomonga
aks etishiga - teskari
sochilishga olib keladi (3.7 - rasm) [7].
1550 nm to‗lqin uzunligida Releevsk sochilishlari umumiy
yo‗qotishlarning asosiysi hisoblanadi. Releevsk sochilishi to‗lqin
uzunligiga teskari proporsional bo‗lib, to‗lqin uzunligi oshishi bilan
yo‗qotishlar kamayadi.
