Terminologiyasi

ya), tabofalajlik (tib.taboparalich), ekspert kengashi (ekspertnaya komis- 
siya), yuridik shaxs (yuridicheskoye litso), plastik kartochka (plastiko- 
vaya kartochka), kichik biznes subyektlari (subyekti malogo biznesa), 
moliyaviy organlar (finansoviye organi), raqamli tarmoq (digital net­
work), manzil niqobi (address mask), alfa-sinov (alpha testing), yashil 
kompyuter (green computer), elektron hamyon (electronic purse) va sh.k. 
shular jumlasidandir. 
0 ‘zlashma terminlami muqobili bilan almashtir- 
ish ham faol sanaladi: burun ch ig'anog'i (tib. nosovaya rakovina), miya 
oyoqchalari (tib. nojki mozgoviye), logistik markaz (logisticheskiy sen- 
tr), suyaklanish (tib.okosteneniye), betoblik (tib.nedomoganiye), so ‘roq 
(komp.polling), tuynuk (komp.hatch), sukut (komp.default) va sh.k.
Chet tili terminlarini so‘z yasalishi usullari (so‘z yasovchi modellar) 
asosida yangidan yuzaga kelgan yasamalar bilan almashtirish jarayonida 
o ‘zbek tili lug‘at fondidan oluvchi (adresat),jo 'n a tu vch i (adresant), tav- 
siyanoma (xarakteristika), buyurtma (zayavka), narxnoma (preyskurant), 
та ’lumotnoma (spravka), fuqarolik (poddanstvo), daxlsizlik (immunitet), 
ishbilarmon (predprenimatel), t a ’mirchi (restavrator), tiriltirish (tib. ojiv- 
leniye), jism oniy shaxs (fizicheskoye litso), g'aznachi (kassir), aqlli tar­
moq (komp. smart network), kalitli nomlash (komp. indexing) 
singari 
ko'pgina terminlar mustahkam о ‘mini topdi.
0 ‘zbek tili terminologiyasi tizimida muayyan tushunchalaming 
muqobili bo'lmaganligi bois ulami bitta so‘z bilan ifodalashning imkoni- 
yati cheklangan. Chetdan kirib kelayotgan tushunchani bir qancha so‘zlar 
yordamida izohlash yoki tavsiflash terminologiya talablariga ziddir. Mana 
shunday holatlarda ruscha-baynalmilal terminlar donor tilda qanday shak- 
lda bo‘lsa, o ‘zbek tiliga ayni shu shaklda tayyor tarzda qabul qilinadi. 
Masalan: budjet -  budjet, kredit - kredit, atom - atom, gidrolokatsiya
- gidrolokatsiya, deduksiya - deduksiya, gerb -  gerb, auditor - auditor, 
repatriatsiya - repatriatsiya, fraksiya -  fraksiya, profitsit-profitsit, inte- 
gra/s*j>a-integratsiya, diplomatiya-diplomatiya, texnologiya-tcxno\ogiya, 
solyari-solyari, stomatologiya-stomatologiya, timidin-timidin, gers-gers, 
volt-volt, amper-amper, mentalitet-mentalitet, fo's/orod-kislorod, uglerod- 
uglerod va sh.k. Ayni holatni tilshunoslik terminlari sistemasida ham 
kuzatamiz: aksent, artikulyatsiya, fonetika, fonem a, diftong, reduksiya, 
metateza, dissimilyatsiya, logografiya, affiks, pragmatika, sintagmatika, 
semantika, idioma, infinitiv, gerundiy, semiotika, sinergetika, mental- 
ingvistika, morfologiya, konsept, geshtalt, biolingvistika, diskurs va sh.k.
50

Ilm-fan, texnika va ishlab chiqarishning shiddat bilan rivojlanayotgan- 
ligi, jahonning taraqqiy etgan mamlakatlarida sodir bo‘layotgan global­
lashuv va integratsiya jarayonlari tillaming o ‘zaro jips aloqalarga kirishi 
ularga xos leksik fondning boyishiga zamin yaratdi. Chunonchi, bugungi 
hayotni zamonaviy axborot kommunikatsiya tarmoqlari, xususan, internet 
va ushbu sohada qo‘llanuvchi terminlar sistemasisiz tasaw u r etishning 
aslo imkoni yo‘q. 
0 ‘zbek tili terminologiyasi tarkibiga kirib kelayotgan in­
ternet terminlari asosan o ‘zlashmalardan iborat bo ‘lib, ulami ikki, ya’ni in- 
gliz tilidan aynan o ‘zlashgan overley, paket, peydjing, trakt, petebayt, ping, 

Download 3,42 Mb.