29
4-ma`ruza. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalar, ularni kamaytirish chora
tadbirlari.
Reja.
1.
Baxtsiz hodisalar, jarohatlanish, kasbiy kasalliklar va zaharla-nishlarning
asosiy sabablari.
2. Baxtsiz hodisalarni tekshirish va hisobga olish tartibi.
3. Baxtsiz hodisalarni maxsus tekshirish.
4. Baxtsiz hodisalar to`g’risida hisobot va sabablari tahlili.
Tayanch iboralar
Hayot
faoliyat xavfsizligi, gigiena, chora-tadbirlar,
kasbiy zararlar, ruhiy-fiziologik,
baxtsiz hodisalar, jarohatlanishlar, kasbiy kasalliklar, avariyalar.
1. Baxtsiz hodisalar, jarohatlanish, kasbiy kasalliklar va zaharlanishlarning
asosiy sabablari.
Xavfsizlikning talab
va qoidalariga rioya qilmaslik, sanitariya-gigiena me`yorlari,
hamda mehnat intizomining buzilishi baxtsiz hodisalarini kelib chiqishiga sabab
buladi.
Baxtsiz hodisa
(jarohatlanish) - inson tanasining teri yoki ayrim qismlari tashqi
mexanik, kimyoviy, issiqlik va elektr ta`siri natijasida shikastlansa, buni baxtsiz hodisa
(jarohatlanish) deb ataladi.
Kasbiy kasalliklar
– ishchi - xodimlarga zararli ish sharoitlarining salbiy ta`siri
natijasida hosil buladigan kasalliklar kiradi.
Zararli ish sharoitlariga
- yomon (nobob) iqlim sharoitllari, zaharli changlar,
me`yoridan ortiq shovqin va titrash, bosimning me`yoridan oshishi, yorug’likning
etarli bulmasligi va boshqalar kiradi.
Korxonalarda
uchraydigan baxtsiz hodisa, kasb kasalliklari, va zaharlanishlarning
sabablari 4-ga bulinadi.
1. Tashkiliy sabablar. - Xavfsizlik texnikasi buyicha yo`l-yo`riqlar o`tmagan, ish
joylarini noto`g’ri tashkil etilgan, ish joylari yo`laklarning to`silishi, dastgohlar vaqtida
sozlanmaganligi, yaroqsiz asbob uskunalarni ishda qo`llash, asosiy ish vaqtidan
tashqari ishlash.
2. Gigienik sabablar. - Oqova suvlarda va havodagi
zararli moddalarning yuqori
kontsentratsiyasi mavjudligi, nobob iqlim sha-roitlari, yorug’likni etarli emasligi,
shovqinning
yuqoriligi, sanitariya-maishiy xonalarning etishmasligi va tibbiy
ko`rikdan o`tmaganligi.
3. Texnik sabablar. - Mashina, uskunalarning kamchiliklari va nosozligi, og’ir ishlarni
mexanizatsiyalashtirilmaganligi, xavfsizlik to`siqlar yo`qligi, uskunalarning noto`g’ri
joylashtirilishi va ularning nosozligi.
30
4. Ruhiy-fiziologik sabablar. - Ishlarning og’irligi, me`yoridan ortiq charchash, ishning
monotonligi (bir xilligi), ziyraklikning pasayishi, xavfsizlik
qoidalarini buzilishi,
mehnat intizomining buzilishi, ishchilarning psixofiziologik sifatlarini bajarayotgan
ishga mos kelmasligi yoki uning nosog’lomligi.
- Korxona rahbarlarining va muhandis - texnik xodimlarning kun tartibidagi asosiy
vazifalaridan biri “Ma`muriyat mehnatni muhofaza qilishning
zamonaviy vositalarini
joriy etishlari va ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalar hamda kasb kasalliklarini oldini
oladigan sanitariya sharotlarini ta`minlashi shart (“MMQ to`g’risida”gi qonunning 18-
moddasi).
Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 iyun 286-sonli qarori bilan tasdiqlangan, ”Ishlab
chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligini boshqa xil zararlanishini
tekshirish va hisobga olish to`g’risida” gi Nizom qabul qilindi.
