43
og’irlikdagi
I b -
o`rtacha
og’irlikdagi
20-30
60-30
0,5-0,7
III
- og’ir
20-30
60-30
0,5-1,0
Harorat, nisbiy namlik va havo harakatining tezligi risoladagi va yo`l qo`yilishi
mumkin bulgan miqdorlar ko`rinishida me`yorlanadi va issiqlik
holatini saqlanishini
ta`minlaydigan mikroiqlim ko`r-satkichlarining yig’indisi tushurilib, ish qobiliyatini
oshirish uchun shart-sharoit hisoblanadi.
4. Mo`tadil iqlim sharoitini yaratish.
Ishlab chiqarish korxonalaridagi ish joylarida iqlim sharoitlarida me`yor
darajasida
ta`minlash uchun uning barcha ko`rsatkichlari o`zaro mutanosib holda bog’langan
bulishi kerak. YA`ni havoning harorati pasayib yoki ko`tarilib ketsa, uning harakat
tezligi ham unga bog’langan holda pasayishi (yoki ko`tarilishi) maqsadga muvofiq
buladi,
aksincha, agar havoning harorati past bulsayu, havoning harakat tezligi
me`yoridan oshib ketsa, odam tanasi bilan muhit o`rtasidagi harorat almashish jarayoni
tezlashib ketadi va natijada havoning harorati tez tushadi.
Agar havoning harorati yuqori bulsayu, havoning harakat tezligi past bulsa bu jarayon
sekinlashadi, natijada issiq havoning inson organizmiga ta`siri kuchayadi.
Havoning
harorati, nisbiy namligi va tezlik o`lchamlarini inson uchun eng ma`qul
o`zaro munosabatlari, yuqoridagi noxush holatlarni oldini olishga xizmat qiladi va
muhitning mutanosibligi deb yuritiladi.
MXMT mehnat jarayonida ikki ko`rinishdagi mikroiqlim sharoitni tashkil etadi.
a) O`ta mutanosib (eng ma`qul);
b) Ruxsat etsa buladigan (qoniqarli).
Bularning ta`sirida insonning vujudida harorat almashinishi
va mehnat qilish
qobiliyatining buzilmasligini ta`minlangan buladi. Bunday sharoitda haroratning
mo``tadilligi to`la ta`minlanadi va mehnat qobiliyati yuqori buladi.
Olimlarimiz, shartli ravishda iqlim mutanosibligini aniqlash uchun effektli va
ekvivalent-effektli haroratlar ko`rinishidagi nisbiy birliklar tavsiya etilganlar.
a)
effektli harorat deb, binodagi havoning nisbiy namligi me`yor darajasida bo`lib,
uning tezligi nolga teng bulgan holatini aks etuvchi haroratga aytiladi.
b) ekvivalent-effektli harorat deganda esa, binoda ma`lum nisbiy namlikka va har xil
tezlikka ega bulgan havoning haroratiga aytiladi.
Mikroiqlim ko`satkichlari va omillarining odamga ta`sirini ko`p
yillik kuzatuvlar
asosida tahlil qilib eng mo``tadil iqlim o`lchamlarini shartli ravishda aniqlash uchun
nomogramma yaratilgan.
Misol tariqasida temir beton qurilmalar ishlab chiqaradigan zavodning armatura va
qoliplash binolarida psixrometr yodamida aniqlangan mikroiqlim ko`rsatkichlari
44
asosida nomogrammadan foydalanib effektli harorat qiymatlarini
aniqlash namoyish
qilingan bo`lib, binodagi ekvivalent-effektli harorat topilgan u 16
0
S ga teng ekan,
qoliplash binosida esa Y 0 , bulgani uchun effektli haroratining shartli miqdori
aniqlangan, u 20,2 S ni tashkil etadi.
