84
Hozirgi paytda ul’tratovush diagnostika va ko`pchilik kasalliklarni davolash uchun
keng qo`llanilmoqda.
Ishlab chiqarishda quyumalarni, eritib ulangan choklarni,
plastmassalarni difektoskopiya qilish va moddalarni fizik-ximik tekshirish zichligini,
egiluvchanligini, strukturasini va boshqalarni aniqlashda yuqori chastotali
ul’tratovushdan foydalaniladi. Past chastotali ul’tratovush
suyuqliklarda qattiq
moddalarni yuvish, yog’sizlantirish, emulsiyaga aylantirish, metallarni kesish,
payvanlash, maydalash, murt materiallarni parmalash va shunga o`xshash
ishlar
qo`llanadi.
Ishlovchilarning salomatligini o`zgarishida ul’tratovushning havo orqali o`tkazilish
ul’tratovush va shovqinning bir vaqtda ta`sir etish oqibatidir. Mahsulotlarni
ul’tratovush bilan tozalashda havo muhiti ko`pincha zararli moddalar, benzin, atseton
va boshqalarning bug’lari bilan ifloslanadi. Salomatlikning bo`lishi asosan bosh
og’rig’i, uyqu buzilish, serzardalik, charchash va eshitishini
pasayishi kabi belgilar
bilan yuzaga chiqadi.
Ul’tratovushli qurilmalar bilan ishlaganda profilaktika choralari qattiq va suyuq muhit
orqali aloqada bo`ladigan ul’tratovushning oldini olishga va ish zonasi havosidan
ul’tratovush va shovqin tarqalishiga qarshi ko`rashga qaratilgan bo`ladi.
Ul’tratovush bilan aloqada bo`lganda tovushlanishga qarshi ko`rashishda detallarni
quyish va olish vaqtlarida qurilmani ishdan to`xtatish-avtoblokirovka detallarni quyish
va chiqarib olishda maxsus moslamalar, ul’tratovushni
uzlashtiradigan dastasini
qoplamani qisqichlar, individual himoya vositalari- rezina, ip qo`lqoplar qo`llaniladi.
Ul’tratovush yuqori darajasining ishlovchilar organizmiga zararli ta`siri bilan
ko`rashda quyidagilar qo`llanilish kerak;
1.
Ish chastotasini oshirish va texnologik jarayonining o`zida ishlatiladigan
nurlanishni bartaraf etish yo`li bilan manbadagi tovush energiyasi nuralanishini
kamaytirish.
2.
Ul’tratovush ta`sirining joylanishiga qarab konstruktiv va rejalashtirish bo`yicha
qarorlar qabul qilish: tovushni izolyatsiya qiladigan kinlar (kojuxlar),
yarim kinlar,
ikranlar,
uskunalarni
alohida
ul’tratovush manbasi generatorini o`zadigan
avtoblokirovka tizimi qurilishi, masofadan boshqarish, xonalar va tovush
o`zlashtiriladigan materiallar bilan qoplash.
3.
Tashkiliy profilaktik choralar: ul’tratovush ta`sirining
xarakteri va saqlanish
choralar haqida ishlaydigan kishilarga yo`l-yo`riqlar ko`rsatish, mehnat va dam
olishining va ratsional rejimlari.
4.
Individual himoya vositalari-shovqinga qarshi buyumlar.
Standart ul’tratovushli uskunalar tayyorlaydigan hamma korxonalar zimmasiga
hujjatlarda ul’tratovush xarakteristikasiga ko`rsatilishini va ul’tratovush bilan
ko`rashda talab etiladigan gigienik normativlarni ta`minlaydigan
hamma vositalardan
foydalanishni yuklaydi.
