10
Mutloqa xavfsiz bo`lgan ish (faoliyat) bo`lishi mumkin emas. Demak, faoliyat qanday
bo`lmasin, unda yashirin xavf bo`ladi. Bu aksioma hayot faoliyat xavfsizligida
metodologik ahamiyatga ega.
Tavakkal nazariyasi
.
1950-yil senyabr’ oyida Germaniyaning Kyoln shahrida bo`lib
o`tgan birinchi jahon kongresida hayot faoliyat xavfsizligi fan deb qabul qilindi.
Olimlar o`z ma`ruzalarida «tavakkal» tushunchasini qo`lladilar va bu tushunchani har
bir olim o`zicha talkin kildi. Masalan, V.Marshal’ «tavakkal,
bu xavfning miqdoriy
bahosidir» dedi. Miqdoriy baho kungi lsiz hodisalarni aniq bir davr ichida bo`lib
o`tgan sonining bo`lishi mumkin bo`lgan soniga nisbatidir. «Tavakkal»ni aniqlashda
nimani «tavakkali» deyish mumkin savoliga javob berish kerak.
Tavakkalning turlari
.
Tavakkal ikki xil bo`ladi: shaxsiy
«tavakkal»-
ayrim shaxs
uchun aniq xavf turi; ijtimoiy yoki ko`pchilik «tavakkali»- takroriy hodisalar natijasida
jarohatlangan insonlar orasidagi bog’liqlik. Bizda hozircha ijtimoy «tavakkal»
bo`yicha hech qanday ma`lumot yo`q. Xorijda esa alohida ishlab chiqarish
korxonalari, sanoat tarmoqlari, xavf turlari bo`yicha to`liq ma`lumotlar mavjud.
Jamoat «tavakkali» xavfni sub`ektiv (boshqacha) ravishda qabul etadi. Odatda
ko`pchilik kam uchraydigan va ko`p qurbon bo`lgan
voqealarga keskin ravishda
ahamiyat beradi. Masalan, ishlab chiqarishda har yili o`rta hisobda 200-250 kishi halok
bo`ladi. Ammo bir halokatda 5-10 kishi qurbon bo`lgani oldingi ma`lumotlardan ko`ra
odamlarga ko`proq ta`sir qiladi. Kishilarning bu ruhiy holatini qabul qilishi mumkin
bo`lgan «tavakkal» masalasi kurilganda hisobga olish lozim.
Xavflarni baholashda tavakkal («T») usulini qo`llash boshqa usullarga qaraganda
ko`proq to`g’ri keladi, deb hisoblanadi. Masalan, har xil sabablar natijasida
halokatli
(o`lim bilan) tugagan ayrim shaxsiy «tavakkal» (AKSH ning umumiy aholisiga
nisbatan) qiymatlari quyidagichadir:
1.
Yo`l transporti hodisasidan-3
10
-4
.
2.
Zaharlanishdan - 2
10
-5
.
