Xitoy Xalq Respublikasi munosabatlari

hissa qoʻshishgan. Shu zamonlarda Samarqanddan borgan va oʻgʻuz qabilasining solor 
urugʻi avlodidan boʻlgan 40 dan ortiq oila Sinxay viloyatiga borib joylashgan. 
Ularning avlodi koʻpayib hozir XXRda mavjud boʻlgan 56 xalq (millat) ning birini 
tashkil qiladi. 
1368-yil hokimiyat tepasiga kelgan Min sulolasi davrida Buyuk ipak yoʻli orqali 
amalga oshiriladigan X. va Turkiston oʻrtasidagi aloqalar biroz susaydi. Ammo 
Temuriylar davrida bu aloqalar yana jonlandi. 
1950-yildan Oʻzbekiston X.ning SintszyanUygʻur muxtor rniga kadrlar tayyorlash, 
mahalliy aholini uygʻur, qozoq tillaridagi adabiyot va oʻquv kitoblari bilan taʼminlash, 
tibbiy yordam koʻrsatish, yer osti boyliklarni aniqlash, irrigatsiya tizimini yaxshilash 
boʻyicha katta yordam koʻrsatdi. Adabiyotlarni nashr qilish uchun Toshkentda maxsus 
tahririyat, kadrlar tayyorlash uchun Oʻrta Osiyo davlat universiteti (hoz. Oʻzbekiston 
milliy universiteti)da maxsus kafedra tashkil etildi. 1978-yildan Oʻzbekiston talabalari 
X.ga til oʻrganish uchun yuborildi. Toshkentda termos ishlab chiqaruvchi 
X.Oʻzbekiston qoʻshma korxonasi tashkil etildi (1987). Shu yili Uzbekistanga 
XXRning birinchi rasmiy delegatsiyasi tashrif buyurdi. 1990-yil noyabr da 
SintszyanUygʻur muxtor rni raisi Temur Davomat Toshkentga keldi. 1991-yil iyunda 
ilk bor Oʻzbekistonning rasmiy delegatsiyasi Urumchiga bordi. Ikki davlat oʻrtasida 
savdo va turistik aloqalar jonlandi. 
1991-yil XXR Oʻzbekiston mustaqilligini tan olib 1992-yil Diplomatiya munosabatlari 
oʻrnatilgach, ikki mamlakat oʻrtasida teng huqukli aloqalar oʻrnatila boshladi. Oʻtgan 
13-yil davomida ikki davlat oʻrtasida 100 dan ortiq rasmiy hujjatlar imzolandi. 1992-
yil 15 oktabrda Toshkentda XXR elchixonasi, 1995-yil 6 mayda Pekinda Oʻzbekiston 
elchixonasi ochildi. Shu davr davomida OʻzR Prezidenti I. Karimov 4 marta (1992, 
1994, 1999, 2001-yil) rasmiy tashrif bilan X.da boʻldi. Ilk bor rasmiy tashrif bilan 
1995-yil Oʻzbekistonga XXR Davlat kengashi boshligʻi Li Pen kelgan. XXR raisi 
Szyan Szemin (1996) va uning oʻrnini egallagan Xu Szintao (2004)lar ham rasmiy 
tashrif bilan Oʻzbekistonga keldilar. Xu Szintao XXR raisining oʻrinbosari sifatida 
1995-yilda ham Oʻzbekistonda boʻlgan. Bundan tashqari, oʻtgan davr davomida ikki 
davlat tashqi ishlar vazirlari, Vazirlar Mahkamasi rahbar xodimlari, Parlament 
delegatsiyalari va b.ning oʻzaro tashriflari amalga oshirildi. 1994-yilda ikki mamlakat 
oʻrtasida tuzilgan savdoiktisodiy hamkorlik boʻyicha hukumatlararo komissiya doimiy 
faoliyat koʻrsatib kelmoqda. Xu Szintaoning 2004-yil iyundagi OʻzRga tashrifi 
chogʻida Oʻzbekiston bilan Xitoy oʻrtasida sheriklik munosabatlari, doʻstlik va 
hamkorlikni yanada rivojlantirish va mustahkamlash toʻgʻrisida koʻshma deklaratsiya, 
shuningdek, narkotik vositalarning, psixotrop moddalarning noqununiy aylanishi va 
suiisteʼmol etilishiga qarshi kurashda xamkorlik qilishga, texnikaviyiktisodiy 
hamkorlikka oid bitimlar imzolandi. 2003-yil ikki tomon tovar ayirboshlash hajmi 216 
mln. AQSH dollariga teng boʻldi. Shundan Oʻzbekistonning XXRga qilgan eksporta 
53 mln., importi 163 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston 
bozorlarida X. mollarining koʻpayganligini kuzatish mumkin. X.dan Oʻzbekistonga 
texnika, elektronika, elektr jihozlari, kofe, xalq isteʼmol mollari, choy va ziravor, 
optika priborlari va apparatlari, transport vositalari, toʻqimachilik mahsulotlari, 

kiyimkechak, poyabzal va b. keltiriladi. Oʻzbekiston X.ga ranpgi metallar va ulardan 
tayyorlangan buyumlar, mineral yonilgʻi, neft va neft mahsulotlari, paxta va ipak 
tolasi, plastmassa va b. yuboradi. Ayni vaktda Oʻzbekistonda X. investorlari 
ishtirokida tuzilgan 122 korxana roʻyxatdan oʻtgan. Shulardan 102 tasi qoʻshma 
korxona, 20 tasi 100% X. sarmoyasi hisobidagi korxonadir. Respublikada X. ning 
savdo hamda X. kompaniyalarining 23 vakolatxonasi faoliyat koʻrsatmoqda. X.ning 
Oʻzbekistonga kiritilgan sarmoyasi hajmi 435 mln. AQSH dollarini tashkil etadi. 
Ikki mamlakat oʻrtasida madaniyat, fan, texnika va taʼlim sohasida ham hamkorlik 
rivojlanmoqda. X. vakillari Samarqandda oʻtkaziladigan "Sharq taronalari" xalqaro 
musiqa festivalida, Oʻzbekiston folklor jamoalari Pekinda har yili oʻtadigan xalqaro 
madaniyat va turizm festivalida muntazam ishtirok etadilar. 
1996-yil Pekinda OʻzR Fanlar akademiyasi bilan XXR Fanlar akademiyasi oʻrtasida 
oʻzaro hamkorlik toʻgʻrisida, 2000-yil Toshkentda OʻzR Fanlar akademiyasi bilan 
XXR Ijtimoiy FA oʻrtasida bitam imzolandi. 1997-yil OʻzR Prezidenti I. Karimovning 
"Oʻzbekiston XXI asr boʻsagʻasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va 
taraqqiyot kafolatlari" asari X.da xitoy tiliga tarjima kilinib chop etildi. Shu yil 
Oʻzbekistonga bagʻishlangan maxsus jur. va 2004-yil kitob nashrdan chikdi. Toshkent 
bilan Shanxay sh.lari, Buxoro viloyati bilan Xubey provinsiyasi, Toshkent viloyati 
bilan Shansi provinsiyasi oʻrtasida oʻzaro hamkorlik munosabatlari oʻrnatilgan. 2000-
yilda ilmiytexnika hamkorligi boʻyicha maxsus qoʻmita tashkil etilgan. 2001-yil 
Toshkentda X. madaniy markazi tashkil topdi. 2002-yilda Toshkentda "XXR fani va 
texnikasi kunlari" deb nomlangan koʻrgazma boʻlib oʻtdi. 2003-yil Chanchun (Szilin 
oʻlkasi) sh.da Kamoliddin Behzodning haykali oʻrnatildi. 2004-yilda Pekinda 
Oʻzbekiston — XXR munosabatlariga bagʻishlangan ilmiy anjuman, Toshkentda xitoy 
madaniyati kunlari oʻtkazildi. Ikki davlat oʻrtasida talabalar almashuvi ham amalga 
oshirilmoqda. 2004-yil iyunda Oʻzbekiston Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi bilan 
Xitoy taʼlim vazirligi oʻrtasida Toshkentda xitoy tilini oʻrganish boʻyicha Konfutsiy 
nomidagi institutni tashkil etish toʻgʻrisida bitim imzolandi. 

Download 1,31 Mb.