hissa qoʻshishgan. Shu zamonlarda Samarqanddan borgan va oʻgʻuz qabilasining solor
urugʻi avlodidan boʻlgan 40 dan ortiq oila Sinxay viloyatiga borib joylashgan.
Ularning avlodi koʻpayib hozir XXRda mavjud boʻlgan 56 xalq (millat)
ning birini
tashkil qiladi.
1368-yil hokimiyat tepasiga kelgan Min sulolasi davrida Buyuk ipak yoʻli orqali
amalga oshiriladigan X. va Turkiston oʻrtasidagi aloqalar biroz susaydi. Ammo
Temuriylar davrida bu aloqalar yana jonlandi.
1950-yildan Oʻzbekiston X.ning SintszyanUygʻur muxtor rniga kadrlar tayyorlash,
mahalliy aholini uygʻur, qozoq tillaridagi adabiyot va oʻquv kitoblari bilan taʼminlash,
tibbiy yordam koʻrsatish, yer osti boyliklarni aniqlash, irrigatsiya tizimini yaxshilash
boʻyicha katta yordam koʻrsatdi. Adabiyotlarni nashr qilish uchun Toshkentda maxsus
tahririyat, kadrlar tayyorlash uchun Oʻrta Osiyo davlat universiteti (hoz. Oʻzbekiston
milliy universiteti)da maxsus kafedra tashkil etildi. 1978-yildan Oʻzbekiston talabalari
X.ga til oʻrganish uchun yuborildi. Toshkentda termos ishlab chiqaruvchi
X.Oʻzbekiston qoʻshma korxonasi tashkil etildi (1987). Shu yili Uzbekistanga
XXRning birinchi rasmiy delegatsiyasi tashrif buyurdi. 1990-yil noyabr da
SintszyanUygʻur muxtor rni raisi Temur Davomat Toshkentga keldi. 1991-yil iyunda
ilk bor Oʻzbekistonning rasmiy delegatsiyasi Urumchiga bordi. Ikki davlat oʻrtasida
savdo va turistik aloqalar jonlandi.
1991-yil XXR Oʻzbekiston mustaqilligini tan olib 1992-yil Diplomatiya munosabatlari
oʻrnatilgach, ikki mamlakat oʻrtasida teng huqukli aloqalar oʻrnatila boshladi. Oʻtgan
13-yil davomida ikki davlat oʻrtasida 100 dan ortiq rasmiy hujjatlar imzolandi. 1992-
yil 15 oktabrda
Toshkentda XXR elchixonasi, 1995-yil 6 mayda Pekinda Oʻzbekiston
elchixonasi ochildi. Shu davr davomida OʻzR Prezidenti I. Karimov 4 marta (1992,
1994, 1999, 2001-yil) rasmiy tashrif bilan X.da boʻldi. Ilk bor rasmiy tashrif bilan
1995-yil Oʻzbekistonga XXR Davlat kengashi boshligʻi Li Pen kelgan. XXR raisi
Szyan Szemin (1996) va uning oʻrnini egallagan Xu Szintao (2004)lar ham rasmiy
tashrif bilan Oʻzbekistonga keldilar. Xu Szintao XXR raisining oʻrinbosari sifatida
1995-yilda ham Oʻzbekistonda boʻlgan. Bundan tashqari, oʻtgan davr davomida ikki
davlat tashqi ishlar vazirlari, Vazirlar Mahkamasi rahbar xodimlari, Parlament
delegatsiyalari va b.ning oʻzaro tashriflari amalga oshirildi. 1994-yilda
ikki mamlakat
oʻrtasida tuzilgan savdoiktisodiy hamkorlik boʻyicha hukumatlararo komissiya doimiy
faoliyat koʻrsatib kelmoqda. Xu Szintaoning 2004-yil iyundagi OʻzRga tashrifi
chogʻida Oʻzbekiston bilan Xitoy oʻrtasida sheriklik munosabatlari, doʻstlik va
hamkorlikni yanada rivojlantirish va mustahkamlash toʻgʻrisida koʻshma deklaratsiya,
shuningdek, narkotik vositalarning, psixotrop moddalarning noqununiy aylanishi va
suiisteʼmol etilishiga qarshi kurashda xamkorlik qilishga, texnikaviyiktisodiy
hamkorlikka oid bitimlar imzolandi. 2003-yil ikki tomon tovar ayirboshlash hajmi 216
mln. AQSH dollariga teng boʻldi. Shundan Oʻzbekistonning XXRga qilgan eksporta
53 mln., importi 163 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston
bozorlarida X. mollarining koʻpayganligini kuzatish mumkin. X.dan Oʻzbekistonga
texnika, elektronika, elektr jihozlari, kofe, xalq isteʼmol mollari, choy va ziravor,
optika priborlari va
apparatlari, transport vositalari, toʻqimachilik mahsulotlari,
kiyimkechak, poyabzal va b. keltiriladi. Oʻzbekiston X.ga ranpgi metallar va ulardan
tayyorlangan buyumlar, mineral yonilgʻi, neft va neft mahsulotlari, paxta va ipak
tolasi, plastmassa va b. yuboradi. Ayni vaktda Oʻzbekistonda X. investorlari
ishtirokida tuzilgan 122 korxana roʻyxatdan oʻtgan. Shulardan 102 tasi qoʻshma
korxona, 20 tasi 100% X. sarmoyasi hisobidagi korxonadir. Respublikada X. ning
savdo hamda X. kompaniyalarining 23 vakolatxonasi faoliyat koʻrsatmoqda. X.ning
Oʻzbekistonga kiritilgan sarmoyasi hajmi 435 mln. AQSH dollarini tashkil etadi.
Ikki mamlakat oʻrtasida madaniyat, fan, texnika va taʼlim sohasida ham hamkorlik
rivojlanmoqda. X. vakillari Samarqandda oʻtkaziladigan "Sharq taronalari" xalqaro
musiqa festivalida, Oʻzbekiston folklor jamoalari Pekinda har yili oʻtadigan xalqaro
madaniyat va turizm festivalida muntazam ishtirok etadilar.
1996-yil Pekinda OʻzR Fanlar akademiyasi bilan XXR Fanlar akademiyasi oʻrtasida
oʻzaro hamkorlik toʻgʻrisida, 2000-yil Toshkentda OʻzR
Fanlar akademiyasi bilan
XXR Ijtimoiy FA oʻrtasida bitam imzolandi. 1997-yil OʻzR Prezidenti I. Karimovning
"Oʻzbekiston XXI asr boʻsagʻasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va
taraqqiyot kafolatlari" asari X.da xitoy tiliga tarjima kilinib chop etildi. Shu yil
Oʻzbekistonga bagʻishlangan maxsus jur. va 2004-yil kitob nashrdan chikdi. Toshkent
bilan Shanxay sh.lari, Buxoro viloyati bilan Xubey provinsiyasi, Toshkent viloyati
bilan Shansi provinsiyasi oʻrtasida oʻzaro hamkorlik munosabatlari oʻrnatilgan. 2000-
yilda ilmiytexnika hamkorligi boʻyicha maxsus qoʻmita tashkil etilgan. 2001-yil
Toshkentda X. madaniy markazi tashkil topdi. 2002-yilda Toshkentda "XXR fani va
texnikasi kunlari" deb nomlangan koʻrgazma boʻlib oʻtdi. 2003-yil Chanchun (Szilin
oʻlkasi) sh.da Kamoliddin Behzodning haykali oʻrnatildi. 2004-yilda Pekinda
Oʻzbekiston — XXR munosabatlariga bagʻishlangan ilmiy anjuman, Toshkentda xitoy
madaniyati kunlari oʻtkazildi. Ikki davlat oʻrtasida talabalar almashuvi ham amalga
oshirilmoqda. 2004-yil iyunda Oʻzbekiston Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi bilan
Xitoy taʼlim vazirligi oʻrtasida Toshkentda xitoy tilini oʻrganish boʻyicha Konfutsiy
nomidagi institutni tashkil etish toʻgʻrisida bitim imzolandi.
