128
128
2. Tikuvchilik xonasiga kirganda sochlar yig‘ilgan, maxsus fartuk tutilgan va ro‘mol
o‘ralgan bo‘lishi lo zim.
3. Ishni o‘qituvchining rux satisiz boshlamang.
4. Ish jarayonida igna-to‘g‘ nag‘ichlar maxsus yos tiq chaga qadalgan bo‘li shi ke rak.
5. Igna-to‘g‘nag‘ichlarni og‘izga solish, kiyimga qadash mumkin emas.
6. Qaychini halqa tomoni bilan ikkinchi kishiga uzating.
7. Qaychini ish stoliga joylashtirganda o‘tkir qismi yopilgan holda o‘ng tomo-
ningizda bo‘lsin.
8. Tikuv mashinasiga yorug‘lik chap tomondan yoki to‘g‘ridan tushib turishi kerak.
9. Tikuv mashinasi bilan tikuvchi oralig‘i 10–15
cm
bo‘lishi kerak.
10. Tikuv mashinasining
yaroqliligini tekshirib, vaqtida moylab tu rish kerak.
11. Ish jarayonida ma shinani moy lash mumkin emas.
12. Ish jarayonini yakun laga nin gizdan so‘ng barcha ji hoz larni ko‘z dan ke chi rib,
tartibga soling. Daz molni o‘chi rish ni esdan chi qar mang.
To‘qimachilik tolalari. Ip va gazlama haqida ma’lumot
Barcha to‘qimachilik materiallari tolalardan iborat bo‘ladi. Agar ip kalavasi ochilsa,
uni ingichka iplardan – tolalardan iborat ekanligini ko‘rish mumkin. Tolalarning
xususiyatlari iplarning xususiyatlarini belgilaydi. Tolalar tabiiy va
kimyoviy guruhlarga
bo‘linadi.
Tabiiy tolalar o‘simliklar va hayvonlardan olinadi. O‘simlik tolasi paxta va
zig‘irpoyadan olinadi. Hayvonlar tolasi ipak qurtining pil lalaridan va qo‘y, echki,
tuyalarning junlaridan tayyorlanadi.
Gazlamalar trikotaj polotnolardan va noto‘qima materiallardan tikiladi. Kiyim
tikishda ishlatiladigan ip gazlamalar: yengil, bahorgi-kuzgi va qishki guruhlarga
bo‘linadi.
Yozgi
kiyimlar uchun chit, satin, shtapel, xom surp va hokazolar ishlatiladi.
129
129
Bahorgi-kuzgi gazlamalar rang-barang gulli, sidirg‘a to‘ qilgan, murakkab to‘quv
gulli qilib ishlab chiqariladi. Qishki kiyimlar uchun bir tomonlama, ikki tomonlama
tuki bor, tekis bo‘yalgan bosma gulli, rang-barang gulli gazlamalar ishlatiladi.
Paxta
va zig‘ir tolasidan tayyorlangan gazlamalardan yengil kiyim va ichki kiyim tikishda
foy dalaniladi.
Momiq tolalarga birinchi ishlov berilgach, ip yigirish fabrikalariga keltiriladi. Bu
yerda tozalab, navlarga ajratilgan tolalardan ip yigiriladi.Yigirilgan iplardan gazlama
to‘qishda, tikuvchilik, to‘quvchilik, kashtachilik iplari tayyorlashda foydalaniladi.
Yigirilgan iplar to‘quvchilik fabrikalariga yuboriladi. To‘quvchilik fabrikalarida
gazlamalar uning turiga qarab to‘qiladi. Nima deb o‘ylaysiz,
ota-bobolarimiz davrida
gazlama qanday to‘qilgan?
Fan va texnikaning rivojlanishiga qadar barcha hunarmandlar faoliyati qo‘l
mehnati bilan bog‘liq bo‘lgan. Shu qatorda tabiiy tolalardan olingan tolalar ham
qo‘lda yigirilgan. Yigirish moslamalari qo‘lda yoki oyoqda charxlar yordamida
amalga oshirilgan.
To‘quv dastgohi oddiy ikkita yog‘ochdan iborat bo‘lib,
uni yuqori qismi ham
yog‘ochdan bo‘lib, unga tanda ipi vertikal osilgan, arqoq ipi maxsus igna bilan to‘qib
o‘tkazilgan. Shu tariqa to‘qima olib, o‘z isteʼmollari uchun foydalanganlar.
9 – Texnologiya, 5-sinf
